دی ماه سال 96 بود که خبر تولید عطر جدید ایرانی برای حرم امام رضا (ع) منتشر شد. سید حمید خوش‌قلب توسی مشاور دارو وسلامت سازمان اقتصادی رضوی در گفت‌وگو با ایرنا از تولیدآزمایشگاهی عطر جدید با برند «حرم» برای معطرسازی صحن و سرای بارگاه منور رضوی توسط دانشمندان ایرانی به سفارش این سازمان، خبر داد. طبق گفته وی، از سال 94 تفاهم نامه‌ای بین سازمان اقتصادی رضوی و دانشگاه شهید بهشتی تهران در زمینه تولید عطر جدید برای خوشبو كردن فضای اماكن متبركه حرم مطهر رضوی منعقد شده بود. به گفته وی، در ابتدای سال 96 نتیجه آزمایش‌های میكروبیولوژی و شیمیایی مربوط به این عطر مبنی بر طبیعی بودن و نداشتن اثر سوء، توسط پژوهشكده گیاهان دارویی دانشگاه شهید بهشتی تهران اعلام و به سفارش آستان قدس رضوی تولید آزمایشگاهی آن آغاز شد. فقط یک آزمایش دیگر بر روی این محصول به منظور تولید انبوه آن، باقی می‌ماند كه باید در خارج از كشور انجام می‌شد تا پس از تایید، با اطمینان كامل مورد استفاده قرار گیرد. نکاتی که خوش قلب توسی در این گفت‌وگو، عنوان کرد حائز اهمیت است: «اول، عطری كه توسط دانشمندان پژوهشكده گیاهی دانشگاه شهید بهشتی تهران تولید شده است، به دلیل طبیعی بودن آن، از عطر مورد استفاده در حرم مطهر رضوی كه از كشور سوئیس وارد می‌شود مناسب‌تر است. دوم اینکه این عطر آثار سوء نیز ندارد.»
در حال حاضر با توجه به اینکه نزدیک به سه سال از انعقاد این قرارداد می‌گذرد، برخلاف سال‌های‌گذشته در فضاهای سرپوشیده حرم مطهر رضوی، عطری استشمام نمی‌شود!
«عطر ایرانی حرم رضوی» به چه سرنوشتی دچار شده است؟ یافتن پاسخ این سئوال، ما را با ابهامات بیشتری درباره قرارداد و تفاهم امضا شده مواجه کرد که در ادامه می‌خوانید.
زمستان 98؛ عطر حرم به تولید انبوه نرسید
در اواخر سال 98 در گفت‌وگویی با خوش‌قلب توسی سئوالات خود را مطرح کردیم. مشاور سابق دارو و سلامت سازمان اقتصادی رضوی در رابطه با آخرین پیگیری‌ها و اقدامات درباره عدم استفاده از این عطر در زمان فعلی، اظهار بی‌اطلاعی و بیان کرد: تا زمانی که من در این سمت، فعالیت می‌کردم، این موضوع را پیگیری می‌کردم اما پژوهشکده دانشگاه شهید بهشتی تهران، برخلاف قرارداد، فرمول عطر را به آستان قدس اهدا نکردکه همین امر سبب اختلاف بین آستان قدس رضوی و پژوهشکده طرف قرارداد شد.
خوش قلب توسی ادامه داد: در سال 96 مقرر شده بود که به مدت 6 ماه، این عطر از یکی از پژوهشکده‌های دانشگاه شهید بهشتی تهران خریداری شود و همزمان، پژوهشکده فرمول عطر را به آستان قدس رضوی اهدا کند ولی این اتفاق نیفتاد.
وی اضافه کرد: قیمتی که برای اسانس اولیه خودمان گرفته بودیم لیتری «چهل میلیون تومان» برای گل محمدی بود. ما تا آخر سال 96 دو هزار لیتر ازعطر را خریداری کردیم. تا زمانی که بودیم پیگیری‌های لازم را انجام دادیم اما دوستان فرمول عطر را به ما ندادند. پژوهشکده دانشگاه شهید بهشتی قرار بود این وقف را انجام دهد که از آن سرباز زد.
خوش قلب توسی در خصوص کیفیت این عطر ابراز کرد: عطر رایحه داشت اما در هنگام استفاده، در نازل‌ها ترش شد و مشکل پیدا کرد که البته این اشکال دلیل بر بدی نیست و نشان از طبیعی بودن عطر و عدم استفاده ازنگهدارنده‌ها در آن داشت اما درصد اسانس گل‌محمدی در آن 2/2درصد برآورد شد که این مقدار، یک صدم استاندارد، بود و نوع خاصی از گل محمدی استفاده شده بود که همین مسئله ماندگاری بو را کم کرده بود.
وی در رابطه با انتخاب این پژوهشکده برای تامین عطر حرم، توضیح داد: پیشنهاد تولید عطر، از طرف پژوهشکده به معاونت علمی آستان قدس رضوی داده شده بود و مراحل ابتدایی آن، توسط معاونت علمی آستان قدس انجام شد و کنترل کیفیت عطر و نظارت برسیستم حمل ونقل آن و همچنین تخمین قیمت به داروسازی ما محول شد. آزمایش‌هایی که بر روی این عطر انجام شد، هزینه زیادی داشت که با احتساب تخفیف پنجاه درصدی از سمت آزمایشگاه انجام دهنده، مبلغ شصت میلیون تومان هزینه شد.
پاییز99؛ انحصار در تولید عطر وجود ندارد
در ادامه، برای آشنایی بیشتر با شرایط تولید چنین عطرهایی به سراغ مدیرعامل یک شرکت داروسازی رفتیم. مرضیه سنوئی محصل در رابطه با انحصار توانایی تولید این عطر به پژوهشکده‌ای که قرار است آن را تولید کند، ابراز کرد: تولید این عطر، کار دشواری نیست و علاوه بر شرکت‌های عطرسازی، شرکت‌هایی که اسانس‌گیری می‌کنند می‌توانند این عطر را تولید کنند، خود ما نیز می‌توانیم این عطر را تولید کنیم، نمی‌دانم اما احتمالا با لابی‌گری توانسته‌اند تایید تولید این عطر را بگیرند.
وی در خصوص توانایی تولید این عطر در شرکت خود و شرایط آن، تبیین کرد: ما در شرکت خود، می‌توانیم این عطر را تولید کنیم که البته باید درخواست کتبی مبنی بر این تولید، برای ما ارسال شود تا شرایط تولید آن را به صورت کتبی اعلام کنیم. واگذاری تولید عطر به یک شرکت تولیدکننده هم می‌تواند به صورت شخصی باشد و ازشرکتی درخواست تولید شود و هم به مزایده گذاشته شود که من نمی‌دانم الان چه شرایطی دارند. اگر قرار باشد برای انتخاب شرکت تولیدکننده مزایده برگذار شود، باید کیفیت مورد نظر خود را مشخص کنند. من می‌توانم هم با قیمت ده میلیون تومان و هم با قیمت پنجاه میلیون تومان این عطر را تولید کنم اما کیفیت آن‌ها با یکدیگر تفاوت زیادی دارد، برای همین است که می‌گویم باید از لحاظ کیفیت مشخص کنند که دقیقا چه چیزی می‌خواهند.
سنوئی محصل در رابطه با ترش شدن عطردر نازل‌ها نظر متفاوتی دارد، وی خاطرنشان کرد: عطر ترش نمی‌شود و در صورتی که این اتفاق برای عطر افتاده است، عطر نبوده بلکه گلاب غلیظ بوده که به اسم عطر داده شده است.
این عضو هیئت امنای کانون کارآفرینان خراسان رضوی درباره قیمت عطر در سال 96 تصریح کرد: قیمت چهل میلیون تومان در سال 96 برای تهیه اسانس قیمت مناسبی است اما تاکید می‌کنم که برای اسانس نه عطر؛ چراکه عطر قیمت پایین‌تری نسبت به اسانس دارد.
مراحل پژوهشی ثانویه جهت تغییر کیفیت
در ادامه بررسی‌ها یک منبع آگاه به خبرنگار اعتماد خراسان رضوی گفت: عطر تولید شده توسط پژوهشکده دانشگاه شهید بهشتی تهران بعد از انجام تست‌های سلامت و بهداشت در دو مرحله در حرم مطهر استفاده شده است اما در حال حاضر برای تغییر کیفیت و مطابقت آن با سلیقه زائرین و مسئولین مربوطه، عطر در مراحل پژوهشی ثانویه قرار دارد و به دلیل همین عدم اتمام مراحل، تمایلی به رسانه‌ای شدن این سوژه وجود ندارد. این منبع آگاه گفت: بنا به نیاز افراد و تغییر سلایق، این تغییر در عطر باید هر چند وقت یکبارصورت بگیرد تا بتواند آرامش زائران را به همراه داشته باشد.
تغییر سمت،عذر بدتراز گناه درعدم پاسخگویی
با توجه به اینکه در زمان انعقاد تفاهم‌نامه با دانشگاه شهید بهشتی تهران در زمینه تولید عطر جدید برای خوشبو کردن فضای اماکن متبرکه حرم مطهر، دکتر محمد مهدی طرانچی استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی و همزمان معاون علمی آستان قدس بوده است، تلاش کردیم تا گفت‌وگویی با وی داشته باشیم. در این تماس، خبرنگار ما بعد از معرفی خود و رسانه، خواستار تعیین زمانی برای پرسیدن چند سئوال شد. در ابتدا، طهرانچی عنوان کرد که باید با روابط عمومی هماهنگ شود اما بعد از توضیح خبرنگار مبنی بر این که سئوالات مربوط به سمت قبلی شما در آستان قدس است و از طریق روابط عمومی فعلی قابل پیگیری نیست، طهرانچی پاسخ داد: «سئوال خود را بپرسید، اگر قابل پاسخگویی بود، جواب می‌دهم.»
خبرنگار اعتماد پرسید: «در زمانی که شما در سمت معاونت علمی آستان قدس رضوی و استاد دانشگاه شهید بهشتی بودید، عطری را جهت خوشبو کردن اماکن متبرکه حرم مطهر به پژوهشکده‌ای در دانشگاه شهید بهشتی تهران سفارش دادید، این عطر به صورت وقف بوده و یا توسط آستان قدس خریداری شده است؟ همچنین نحوه انتخاب پژوهشکده برای تولید این عطر بر چه مبنایی بوده است؟»
طهرانچی پاسخ داد: «سئوالات شما زیاد است، من با دوستانی که در حال حاضر در آستان قدس رضوی فعالیت می‌کنند، هماهنگ می‌کنم و بعد در خدمت شما هستم. سئوالات خود را به صورت کتبی به آقای آرین‌نژاد (دفتر معاونت علمی آستان قدس) بدهید، او با من هماهنگ می‌کند.»
آستان قدس در زمانی دیگر پاسخ خواهد داد!
در ادامه و با پیگیری‌های بیشتر، روابط عمومی آستان قدس و همچنین مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی وعده داد زمانی را برای گفت و گو با آقای محمد مهدی خیرجو، ریاست مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی تعیین‌کند و از ما خواست سئوالات را به صورت کتبی ارسال کنیم؛ همچنین نامه‌ای جهت درخواست مصاحبه و گفت‌وگو با حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن مهدوی مهر، رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، به صورت کتبی به مرکز ارتباطات و رسانه ارسال کنیم. در ادامه از ما خواستند جهت پیگیری موضوع، مصاحبه‌ای را با ریاست مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس ترتیب دهیم. خبرنگار اعتماد به دفتر ایشان در محل روزنامه قدس، دعوت شد که در کمال تعجب ملاقات با آقای خیرجو صورت نگرفت و آقای جمال رستم‌زاده به عنوان مدیر خبر و رسانه‌های نوین آستان قدس در پاسخ به خبرنگار ما به این موارد اکتفا کرد که « با توجه به انتصابات جدید و تغییرات ساختاری آستان قدس رضوی زمان بیشتری برای پاسخگویی مسئولین نیاز است.»
با توجه به اینکه پیگیری خبرنگاران اعتماد خراسان رضوی در یک سال گذشته همواره به ” سد تغییرات” برخورد کرده است، به نظر می‌رسد شفافیت درباره پرداخت 80 میلیارد تومان به پژوهشکده دانشگاه شهید بهشتی برای عطری که ناپدید شده است، از سطوح بالاتر مدیریتی عملیاتی امکان‌پذیر باشد.