اتفاقی که مافیای خام فروشی میعانات گازی را ناراحت کرده، باز شدن حلقه خریداران میعانات گازی در معاونت امور بین‌الملل نفت است؛ رقبای آنها افزایش یافته و این مسئله خوشایند آنها نیست.
تخفیف خوراک پالایشگاه‌های خصوصی کوچک یا همان «مینی ریفاینری‌ها» به ماجرای جنجالی در صنعت نفت کشور تبدیل شد. پس از انتشار گزارشی در «اقتصاد آنلاین» درباره ماجرای تخفیف خوراک «مینی ریفاینری‌ها»، معاونت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت، در نامه‌ای دستور توقف بلندینگ میعانات گازی در «مینی ریفاینری‌ها» و حذف تخفیف خوراک آنها را صادر کرد.
«مینی ریفاینری‌ها» باهدف پالایش و تقطیر میعانات گازی و تامین بخشی از خوراک پتروشیمی‌ها و افزایش صادرات میعانات گازی احداث شدند. در ابتدا قرار بود خوراک «مینی ریفاینری‌ها» از میادین گازی «ایلام» و «سراجه» و «خانگیران» و … تامین شود اما پس از گذشته یک دهه، تنها منبع تامین خوراک «مینی ریفاینری‌ها» مجتمع پارس جنوبی است. با احمد معروفخانی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی درباره‌ی چالش‌ها و حاشیه‌های «مینی ریفاینری‌ها» به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
متولی اصلی «مینی ریفاینری‌ها» کدام وزارتخانه است؟
«مینی ریفاینری‌ها» در سیستم وزارت نفت یتیم هستند و هیچ بخشی سرپرستی آنها را قبول نمی‌کند. همیشه سر نخواستن «مینی ریفاینری‌ها» دعوا بوده است. در یک مقطع مسئولیت آنها با امور بین‌الملل نفت بود و در زمان دیگر با معاونت پخش و پالایش بوده است. مجوز «مینی ریفاینری‌ها» از سوی وزارت صمت صادر می‌شود اما متولی تامین خوراک آنها وزارت نفت است اما این وزارتخانه هیچگاه در سیاست‌گذاری این صنف را ندیده و تمایلی هم به انجام این کار ندارد چراکه تصور می‌کند با «مینی ریفاینری‌ها» تعارض منافع دارد. بارها به وزارت نفت پیشنهاد داده‌ایم که این صنف را به فرزندخواندگی قبول کنید و سامانی به وضعیت موجود دهید اما متاسفانه توجهی به این درخواست نمی‌شود.
بسیاری از مدیران شرکتهای «مینی ریفاینری» از وجود مافیای خام فروشی و تاثیر آنها بر بازار فروش میعانات گازی و رقابت آنها با «مینی ریفاینری‌ها» سخن می‌گویند، نظر شما در این‌باره چیست؟
مافیای خام فروشی میعانات گازی در ایران وجود دارد. منافع آنها در فروش فرآورده‌هاست. آنها میلیون‌ها دلار خوراک با تخفیف ۲۰ الی ۲۵ دلار از معاونت امور بین‌الملل دریافت و آن را به‌صورت خام صادر می‌کنند. صاحبان این شرکت‌ها اصالتا ایرانی هستند اما در قالب شرکتهای اماراتی و ترک و … فعالیت می‌کنند. براساس برآوردهایی که انجام شده آنها روزانه حدود ۱۰۰ میلیون دلار محموله میعانات گازی با تخفیف ۲۰ تا ۲۵ دلاری دریافت می‌کنند. مسئله مهم درباره این مافیا، نداشتن منفعت برای ایران است. اما آن سوی ماجرا «مینی ریفاینری‌ها» قرار دارند که در ایران به‌عنوان صنعت مولد مشغول به فعالیت هستند و در راستای تکمیل زنجیره ارزش و رشد اقتصاد کار می‌کنند. اتفاقی که این مافیا را ناراحت کرده، باز شدن حلقه خریداران میعانات گازی در معاونت امور بین‌الملل نفت است.
رقبای آنها افزایش یافته و این مسئله خوشایند آنها نیست به همین دلیل جنجال‌هایی به راه انداخته‌اند تا با اعمال فشار به مدیرکل امور بین‌الملل بتوانند امتیازهای بیشتری همانند افزایش تخفیف خوراک و دوره بازپرداخت، به‌دست بیاورند.
چه تعداد واحد فعال «مینی ریفاینری‌ها» در کشور وجود دارد و چه میزان خوراک دریافت می‌کنید؟
۳۸ واحد تقطیر یا همان برش‌گیری در کشور فعال هستند. در ابتدا خوراک گازی این واحدها از میادین گازی «ایلام» و «خانگیران» و «سراجه» تامین می‌شد و به همین دلیل «مینی ریفاینری‌ها» در سطح کشور پراکنده شده‌اند. با احداث و بهره‌برداری از پتروشیمی «ایلام»، خوراک «مینی ریفاینری‌ها» از میدان گازی ایلام قطع شد. برداشت از میدان گازی «سراجه» نیز بسیار کاهش یافت و دیگر مازادی وجود نداشت که عرضه کند. ماهیت میدان گازی «خانگیران» نیز به نحوی است که تنها شش ماه از سال خوراک دارد و شش ماه دیگر مازادی برای عرضه ندارد. هم‌اکنون «پارس جنوبی» منبع تامین خوراک «مینی ریفاینری‌ها» است. روزانه یک میلیون بشکه میعانات گازی از «پارس جنوبی» استحصال می‌شود. ۴۴۰ هزار بشکه سهم پالایشگاه «ستاره خلیج فارس» و ۱۶۰ هزار بشکه نیز سهم پتروشیمی‌های «بوعلی» و «نوری» است و ۳۵۰ هزار بشکه مازاد داریم. به‌دلیل تحریم‌ها، محموله‌های میعانات گازی بدون مشتری روی کشتی چندین سال بلاتکلیف مانده‌اند. روزانه ۳۰ هزار بشکه میعانات گازی از «پارس جنوبی» به واحدهای «مینی ریفاینری» اختصاص داده می‌شود. در برابر ۳۵۰ هزار مازاد پارس جنوبی کمتر از ۱۰ درصد این ظرفیت است.
چند درصد محصولات «مینی ریفاینری‌ها» در داخل عرضه می‌شود و چه میزان صادرات انجام می‌شود؟
میعاناتی که از «پارس جنوبی» دریافت می‌کنیم به‌دلیل وجود سولفور بالا کیفیت بسیار پایینی دارد. ابتدا خوراک را شیرین‌سازی و بعد تفکیک و پالایش می‌کنیم. دو محصول سبک و سنگین تولید می‌شود. محصول سبک که مشابه «نفتا» است را به‌عنوان خوراک به پتروشیمی‌ها عرضه می‌کنیم و مابقی را صادر می‌کنیم. به پتروشیمی‌هایی همانند «شازند» و «ایلام» و «امیرکبیر» روزانه ۱۵ هزار بشکه نفتا تحویل می‌دهیم. هنگامی‌که پتروشیمی‌ها مشکل کمبود خوراک دارند، چرا «مینی ریفاینری‌ها» محصولاتشان را صادر کنند؟ می‌توانیم به‌جای صادرات، محصولات را به‌عنوان خوراک پتروشیمی‌ها عرضه کنیم اما تاکنون مسئولی در این‌باره پاسخ روشنی به ما نداده است.
بازار صادرات محصولات مینی‌ریفاینری‌ها کجاست و چه میزان صادرات انجام می‌شود؟
تقاضای صادرات برای محصولات «مینی ریفاینری» بسیار بالاست. ما در بازارهای افغاستان و پاکستان و ازبکستان و امارات و چین حضور گسترده‌ای داریم. البته تعداد محدودی از واحدها در بازار چین حضور دارند. همچنین حدود ۵ ماه است که حجم صادرات به بازار افغانستان بسیار کم شده که این اتفاق به‌دلیل مافیای افغانستان است. آنها تمایل به خرید محصول از روس‌ها دارند به همین دلیل واردات محصول از ایران کاهش یافته است.
یکی از انتقاداتی که به «مینی ریفاینری‌ها» می‌شود، بحث تخفیف خوراک به آنهاست. بسیاری از کارشناسان نفتی بر این باورند که اعطای این تخفیف یک رانت دولتی است و دلیل منطقی برای آن وجود ندارد. نظر شما در این‌باره چیست؟
در چند سال اخیر تخفیفی برای خوراک میعانات گازی اختصاص داده شد که این تخفیف به‌دلیل شرایط واحدهای تقطیری محاسبه و لحاظ شده است. همانطور که توضیح دادم واحدها به‌دلیل میادین گازی به صورت پراکنده در سطح کشور احداث شدند و پس از قطع خوراک از میادین گازی، هزینه حمل و نقل خوراک از «پارس جنوبی» به واحدهای «مینی ریفاینری» افزایش یافت؛ موضوع دیگر، پرت تولید در واحدهای تقطیر است، برای جبران این مسئله تخفیف خوراک را اعمال کردند. واحدهای بلندینگ نیز هزینه‌هایی دارند اما هزینه تقطیر و پرت تولید را ندارند، این تخفیف خوراک بسیار ناچیز است و آنچه که درباره تخفیف‌ها عنوان می‌شود، درست نیست.
چه میزان تخفیف خوراک به «مینی ریفاینری‌ها» اعطا می‌شود؟
قیمت داخلی خوراک بر اساس فرمول، ۹۵ درصد فوب بین‌المللی تعیین می‌شود که مصوب هیات دولت بود. چاه‌های گاز با چاه‌های نفت یک تفاوتی اساسی دارند. در چاه‌های نفتی که فشار وجود ندارد، می‌توانیم سر چاه را بسته و برداشت را تعطیل کنیم اما در چاه‌های گاز نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم و باید برداشت شود. از آنجایی که در «پارس جنوبی» روزانه ۳۵۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید مازاد داریم و محموله‌های بسیاری روی کشتی در صف انتظار برای مشتری هستند، باتوجه به این شرایط اضطراری که انباشت میعانات گازی برای ایران داشت، تخفیف خوراک را لحاظ کردند. از یک سو روزانه با یک مازاد ۳۵۰ هزار بشکه‌ای روبرو هستیم که در بازار صادراتی مشتری زیادی ندارد از سوی دیگر تمامی ظرفیت انبارها تکمیل شده و مجبور به ذخیره روی کشتی هستیم. به‌دلیل تغییر قیمت محصولات نمی‌توان رقم دقیقی برای آن ذکر کرد اما این تخفیف‌ها از ۱۰دلار تا ۴۰دلار بود. پس از حواشی اخیر این تخفیف خوراک نیز حذف شده است.
یکی از حاشیه‌هایی که برای شرکتهای «مینی ریفاینری» به وجود آمده بود، بحث بلندینگ بود که بسیاری آن را غیرقانونی می‌دانند، آیا بلندینگ در «مینی ریفاینری‌ها» انجام می‌شد؟
کارگروه تعیین ماهیت فرآورده‌های نفتی، متشکل از سازمان استاندارد و وزارت‌خانه‌های صمت و نفت، بلندینگ به رسمیت شناخته شده و انجام آن مجاز بوده است. اما باتوجه به افزایش ظرفیت واحدهای تقطیر، معاونت بین‌الملل در نامه‌ای به سازمان استاندارد، دستور توقف بلندینگ در «مینی ریفاینری‌ها» را صادر کرده است. درحال حاضر هیچ واحدی اجازه بلندینگ میعانات گازی خام را ندارد.