این روزها چین نقش پررنگی در سیاست خارجی ایران ایفا میکند. اما آیا ممکن است این کشور کلید احیای برجام را بزنند؟
در تمام عکسهای یادگاری وزیر خارجه ایران و عربستان، حضور پررنگ وزیر خارجه چین به چشم میخورد. چین در میان دو رقیب و دشمن منطقهای قرار گرفته است تا در نهایت توافقی تاریخی در منطقه خاومیانه البته هزاران کیلومتر آن طرفتر رخ دهد.
بعد از دیدار و توافق برای از سرگیری رابطه میان تهران و عربستان توسط علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مساعد بنمحمد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان سعودی در پکن، انتظار میرفت دیدار وزرای خارجه دو کشور در تهران یا ریاض صورت گیرد. اما وزرای خارجه دو کشور بار دیگر در پکن دیدار کردند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه ایران هفته گذشته با فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در پکن دیدار کرد و این دیدار با بیانیه مشترکی همراه بود. وزیر خارجه ایرانی نیز بعد از دیدار با وزیر امور خارجه عربستان سعودی در پاسخ به سوالی در مورد این دیدار گفت: مذاکرات انجام شده خوب و رو به جلو بود.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در نشست خبری هفتگی خود گفت: هیأت فنی عربستان سعودی، روز شنبه وارد تهران شد. در تهران و مشهد در حال بررسی شرایط و زمینه سازی برای بازگشایی سفارت در تهران و سرکنسولگری در مشهد هستند. طی چند روز آینده شاهد عزیمت هیأت ایران به عربستان خواهیم بود که زمینههای بازگشایی سفارت و سرکنسولگری و نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی را فراهم کنند.
در حقیقت شرایط به صورتی رقم خورده که چین میانه خاورمیانه ایستاده است و سعی دارد کشورهای منطقه را به آرامش و صلح دعوت کند. بسیاری نیز معتقد هستند که ایران و عربستان هر کدام به دلایل سیاسی و اقتصادی به چینی ها نیاز دارند و ورود چین به این مساله باعث شده نسبت به آینده توافق امیدواری بیشتری ایجاد شود.
البته دستاوردهای پکن برای سیاست خارجی ایران به همین نقطه ختم نمی شود.
دیداری برجامی در پکن؟
همزمان با حضور وزیر خارجه ایران در پکن، امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه با تیم خود در این کشور حضور داشت. بر همین اساس حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه با استفاده از حضور همزمان هیاتهای عالیرتبه دو کشور در چین، با یکدیگر ملاقات و گفتگو کردند.
حسین امیرعبداللهیان در مورد این دیدار در صفحه توییتر خود نوشت: «در جریان دیدار و گفتگوی صریح و مفید با خانم کولونا، وزیر خارجه فرانسه در پکن، که دو ساعت به طول انجامید، در خصوص مناسبات دوجانبه، توافق اخیر تهران و ریاض، اوکراین، مسائل منطقهای از جمله فلسطین و لبنان، لغو تحریمها و برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان تبادل نظر کردیم. همچنین ضمن انتقاد از رفتار دولت فرانسه در عدم اجرای تعهدات برجامی، بر لزوم رعایت و احترام به حقوق شهروندان معترض فرانسوی تاکید کردم .بر تداوم مذاکرات و رعایت احترام متقابل برای عبور از چالشها توافق داریم.»
این دیدار در حالی رخ داده که در اعتراضات سال گذشته داخل ایران و موضع گیریهای غربی روابط ایران و اروپا وارد دوران تاریک خود شده است. با این حال شاهد تغییراتی در این زمینه هستیم.
ناصر کنعانی امروز در نشست خبری در خصوص دیدار وزیر خارجه ایران و فرانسه در پکن گفت: تصمیم در اختیار اروپاست، میتواند فرصتهای گذشته را جبران و خطاهای گذشته را اصلاح و به مسیر روابط دوجانبه تمرکز کند. شاهد برخی اقدامات و ابتکارات سیاسی جدید از سوی برخی کشورهای اروپایی به صورت دوجانبه و از سوی برخی کشورها در قالب چندجانبه بودیم. گفتوگوهایی صورت گرفت که نفس این گفتوگوها را مثبت میدانیم و ایران از این رویکرد استقبال میکند.
با این حال برخی این دیدار را شروع تازهای از روابط میان تهران و غرب تلقی کردند و حتی برخی معتقد هستند که چین سعی دارد طرفها را برای احیای برجام ترغیب کند. حتی بعد از سفر مکرون به پکن، چین و فرانسه در بیانیهای مشترک برجام را دستاورد مهمی در دیپلماسی چندجانبه خواندند. همچنین دو کشور بر تعهد خود مبنی بر پیدا کردن راهحل دیپلماتیک و سیاسی درخصوص مسئله هستهای ایران تاکید کردند.
به نظر میرسد رد پای چین را در ملاقات وزرای خارجه ایران و فرانسه نیز باید دنبال کرد. چین یکی از اعضای امضاء کننده برجام بوده و به نظر میرسد با نقشی که امروز در سیاست خارجی منطقه بازی میکند، انتظار میرود در روند احیای برجام از این پس نقش پر رنگتری را بازی کند. زیرا چین ضمن اینکه خواستار کنترل صنعت هستهای ایران است، میتواند با اصلاح روابط ایران و اروپا مسیر تجارت بینالمللی را هموار کند.
از سوی دیگر چین به دلیل مسائل اقتصادی و سرمایه گذاریهای وسیعی که در خاورمیانه کرده، نیاز دارد این منطقه را دور از تنش نگه دارد و احتمال اینکه حتی نقش واسطهگری میان تهران و واشنگتن را برعهده بگیرد بعید نیست. در واقع امکان اینکه دور جدید مذاکرات برجامی نیز از پکن بگذرد امری دور از انتظار نیست.
با این حال باید دید که در ادامه این روند چین تا چه میزان ناجی سیاست خارجی ایران خواهد بود؟