شهرستان گناباد با هزار و ۴۵۰ هکتار کشتزار سماق بالغ بر ۹۰ درصد تولید سماق کشور را به خود اختصاص داده است و به عنوان پایتخت و یا قطب سماق ایران شناخته می‌شود.
به گزارش اعتمادساز، سماق در غرب آسیا، شرق آفریقا، آمریکای شمالی و در کشورمان در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، البرز، قزوین و همدان به صورت زراعی و باغی تولید می شود که در شرق کشور تنها در استان خراسان رضوی و در شهرستان گناباد کاشته می شود.
بیش از ۹۰ درصد سماق ایران از کشتزارهای شهرستان گناباد برداشت می شود و حدود ۱۰ درصد آن نیز در دیگر استانها تولید می شود.
وجود بیش از هزار و ۴۵۰ هکتار عرصه زیر کشت سماق در گناباد برای افزون بر ۶۰۰ خانوار در این شهرستان و بخصوص در روستای “خانیک” در بخش “کاخک” اشتغال مستقیم ایجاد کرده است.
از هزار و ۴۵۰ هکتار کشتزار سماق شهرستان گناباد، هزار و ۱۵۰ هکتار بارور است.
سماق درختچه ای کوهستانی است که در زمین هایی با شیب های ملایم تا به نسبت تند کوهپایه ای رشد کرده و میوه می دهد و میوه ها به صورت خوشه برداشت و پس از خشک شدن فرآوری شده و به عنوان چاشنی غذا استفاده می شود.
بیشتر مردم سماق را با مصارف غذایی آن و استفاده در زمان صرف چلوکباب می شناسند در حالی که سماق دارای طیف گسترده‌ای از ترکیبات دارویی مانند اسیدهای ارگانیک، فنولیک اسید، فلاونوئیدها، آنتوسیانین‌ها، تانن‌های هیدرولیزکننده و ترپنوئیدها است.
سماق در درمان بیماری هایی نظیر دیابت، فشار خون، نقرس، تیویب دستگاه گوارش و کبد چرب، دردهای عضلانی و کاهش کلسترول و پوکی استخوان نقش مهمی دارد.
سماق گناباد از گیاهانی است که پودر آن به عنوان یکی از ادویه‌های محبوب در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد و رنگی نزدیک به قرمز و طعمی متمایل به ترشی دارد که از طریق قلمه، پاجوش و بذر تکثیر می‌شود و رایج‌ترین روش کشت آن پاجوش است.
ردپای سماق گناباد تا کشورهای اروپایی
محصول سماق گناباد علاوه بر برخورداری از بیشترین سطح زیر کشت، از نظر کیفیت هم دارای بهترین محصول در سطوح ملی و بین المللی است به طوری که از نظر ارگانیک مورد تایید اتحادیه اروپا شناخته شده و علاوه بر دریافت گواهینامه‌های سلامت از آزمایشگاههای داخلی، مورد تایید آزمایشگاههای کشورهای آلمان و فرانسه نیز واقع شده است.
بر اساس بررسی های علمی و پژوهشی آزمایشگاه های خارجی، سماق گناباد با کیفیت ترین سماق در سطح جهان شناخته می شود.
محصول سماق گناباد در کنار بازار داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس، امارات عربی متحده، عمان، روسیه و کشورهای اروپایی و به خصوص آلمان و فرانسه صادر می شود و در این کشورها محصول سماق را با نام “سماق گناباد” و از جمله روستای “خانیک” می شناسند.
یک بازاریاب محصول سماق و مدیر شرکت تعاونی کشاورزی باغداران چهار فصل روستای خانیک گناباد گفت: عطر و طعم منحصر به فرد و ترشی بالا و فرآوری به صورت کاملا ارگانیک سماق گناباد موجب شده است تا خریداران در سطوح داخلی بیشتر به دنبال سماق خانیک باشند.
محمد رحمتی افزود: هم اینک سماق گناباد به کشورهای اروپایی از جمله روسیه، آلمان، فرانسه و کشورهای حاشیه خلیج فارس و روسیه صادر می شود و از بازار خوبی در این کشورها برخوردار است.
مدیر جهاد کشاورزی گناباد هم اظهار داشت: با توجه به ارگانیک بودن این محصول و اخذ گواهینامه های سلامت از آزمایشگاه های داخلی و اروپایی، امکان صدور آن به اقصی نقاط دنیا به خصوص روسیه، آلمان، فرانسه و کشورهای حوزه خلیج فارس، عراق و عمان فراهم است.
رمضانعلی قاسمی با بیان اینکه سماق این شهرستان به صورت کاملا طبیعی و بدون سم و کود کشاورزی تولید می‌شود، اضافه کرد: سماق روستای خانیک گناباد دارای طعم و بوی مطبوع و رنگ زیبایی است که به همین دلیل از سماق‌های بسیار مرغوب در کشور به شمار می رود.
وی ادامه داد: سماق شهرستان گناباد در اراضی شیب‌دار و دیمی و به صورت نهال و پاجوش کشت می‌شود و اهالی روستاهای بخش کاخک این شهرستان به خصوص روستای خانیک همه‌ساله پیش‌از فرا رسیدن فصل پاییز خوشه‌های خشک سماق را از درختان جدا کرده و آنرا پس از فرآوری به بازار مصرف عرضه می‌کنند.
ضرورت جلوگیری از خام فروشی سماق گناباد
با وجود ظرفیت های بالقوه و بالفعل گناباد در تولید سماق، ولی خام فروشی و کمبود صنایع بسته بندی برای فرآوری این محصول از مشکلات مهم این بخش به شمار می رود و اکنون تنها یک واحد در زمینه بسته بندی این محصول در روستای خانیک فعالیت دارد که ضروری است با جلب سرمایه گذار زمینه توسعه فرآوری این محصول در این بخش فراهم شود.
مدیر شرکت تعاونی کشاورزی باغداران چهارفصل خانیک گناباد به عنوان تنها واحد تولیدی فرآوری سماق در شهرستان گناباد گفت: این شرکت طی چهار سال گذشته با مشارکت مردم و باغداران منطقه راه اندازی شده و هم اکنون با بیش از ۱۰۰ نفر سهامدار مشغول فعالیت است.
رحمتی با تاکید بر لزوم کاهش نقش واسطه ها در خرید و فروش سماق گناباد تصریح کرد: سال های گذشته که برداشت سماق انجام می‌شد، این محصول از طریق دلالان با قیمت نازلی به فروش می رفت و مردم و تولیدکنندگان اصلی منفعت چندانی از آن نداشتند ولی با تشکیل این شرکت تعاونی و ثبت ارگانیک این محصول در سطوح داخلی و بین المللی و از جمله اتحادیه اروپا، این محصول قیمت واقعی خود را یافت و از آن پس کشاورزان رغبت زیادی به توسعه کشت سماق پیدا کردند.
وی اظهار داشت: در این شرکت تعاونی دستگاهی که با همت جوانان روستای خانیک طراحی و ساخته شده، قادر است علاوه بر جداسازی دانه از چوب خوشه، پودر سماق را از هسته جدا کند که تمام استانداردهای محصول تولیدی را دارا است و تنها پودر خالص سماق را وارد دستگاه بسته بندی می کند.
توسعه کشت گیاهان دارویی و کم‌آب‌طلب، نیاز کشاورزی گناباد
با توجه به استمرار معضل خشکسالی و کمبود منابع آبی و همچنین ظرفیت‌های شهرستان گناباد از نظر گیاهان دارویی و کم‌آب‌طلب، توسعه کمی و کیفی این گیاهان ضرورت و زیربنای رونق بخش کشاورزی این شهرستان به شمار می رود و در این بین سماق از جایگاه خاصی برخوردار است.
رییس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد گفت: با توجه به شرایط گناباد از نظر کمبود نزولات جوی، توسعه کشت گیاهان دارویی به دلیل نگهداری آسان و مصرف کم آب، راهکار مهمی برای اشتغال و توسعه کشاورزی محسوب می شود.
علی موذنی افزود: در این زمینه تسهیلات کشت به متقاضیان دارای زمین و آب مناسب پرداخت می شود و کشاورزان از جمله در بخش کاخک که زمین های مستعدی دارد، می توانند با مراجعه به جهاد کشاورزی و ارائه درخواست برای کشت گیاهان دارویی و تعیین نوع گیاه از تسهیلات مناسب با سود مناسب استفاده کنند.
مسوول باغبانی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد هم گفت: با توجه به قابلیت این شهرستان از نظر تولید سماق، ایجاد کمربند سبز سماق در بخش هایی از گناباد ضروری است و این مساله علاوه بر ایجاد و توسعه کمی و کیفی فضای سبز در اشتغال و رونق اقتصادی منطقه نقش زیادی دارد.
حسین عطایی اضافه کرد: با توجه به استمرار معضل خشکسالی، توسعه کشت محصولات کم‌آب‌طلب و در عین حال ارگانیک مانند سماق، علاوه بر رونق اقتصادی در اشتغالزایی، به خصوص ماندگاری جوانان در مناطق روستایی نقش مهمی دارد و جهاد کشاورزی با پرداخت تسهیلات از فعالان این بخش حمایت می کند.
پیش بینی برداشت ۳۹۰ تن محصول سماق خشک در گناباد
مدیر جهاد کشاورزی گناباد گفت: سطح زیر کشت سماق در این شهرستان به عنوان تنها منطقه کشت در خراسان رضوی و قطب تولید سماق کشور در سال زراعی جاری با حدود هفت درصد افزایش نسبت به پارسال به هزار و ۴۵۰ هکتار رسیده است.
رمضانعلی قاسمی افزود: برداشت سماق از سطح هزار و ۱۵۰ هکتار از کشتزارهای بارور سماق این شهرستان از اواخر مرداد آغاز شده و تا اوایل مهر ادامه دارد که پیش بینی می شود ۳۹۰ تن محصول سماق خشک در این شهرستان برداشت شود.
وی اظهار داشت: سماق در مناطق کوهپایه ای شهرستان گناباد در بخش کاخک و دهستان “زیبد” در اراضی شیب‌دار پراکنش یافته و در حال توسعه است و با توجه به راه اندازی یک خط فرآوری بهداشتی مکانیزه در روستای “خانیک”، امکان فرآوری و تبدیل آن به پودر سماق نیز فراهم شده است و با توجه به قابلیت شهرستان، امکان توسعه واحدهای فرآوری در این منطقه وجود دارد.
قاسمی اضافه کرد: سماق از محصولات بسیار مقاوم به خشکی و تنش آبی است و با توجه به شرایط اقلیمی و وضعیت توپوگرافی شهرستان، این منطقه استعداد افزایش سطح کاشت سماق را دارد.
وی ابراز امیدواری کرد که امسال افزون بر ۱۵۶ تن سماق به صورت پودر ارگانیک برای صادرات و مصرف داخلی تولید شود که بنا بر شرایط کنونی بازار، قیمت هر کیلوگرم پودر ارگانیک سماق حدود چهار هزار ریال برآورد می شود.
توسعه کشت سماق در گناباد نیازمند رویکردهای علمی و دانش بنیان
بهره گیری از روشهای علمی و دانش بنیان در زمینه‌های مختلف و از جمله کشاورزی علاوه بر بهبود عملکرد تولید، در رونق اقتصادی و در نتیجه اشتغالزایی بسیار موثر است.
با توجه به قابلیت های شاخص گناباد، استفاده از این رویکردهای علمی از طریق تعامل با بخش های دانشگاهی و مراکز رشد فناوری در توسعه کیفی محصول سماق و ارتقای هر چه بهتر جایگاه آن در بازارهای مصرف داخلی و خارجی نقش بسزایی دارد.
معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی فرماندار گناباد اظهار داشت: با وجود جایگاه ممتاز این شهرستان در تولید سماق در استان و کشور، به دلیل نبود و یا محدودیت پاجوش سماق، امکان توسعه کشت آن وجود ندارد.
سیدحسن شریفی مقدم ادامه داد: باید از روش های علمی و دانش بنیان و روشهایی نظیر کشت بافت، برای توسعه کمی و کیفی محصول سماق منطقه بهره گرفت و محققان مرکز رشد فناوری گناباد باید به این مساله توجه خاصی داشته باشند.
وی گفت: سماق تنها گیاه دارویی است که بعد از کشت بوته، آفتی ندارد و بدون آبیاری تکثیر می شود و علاوه بر جلوگیری از فرسایش خاک در زمین های شیب دار، نقش مهمی در درآمدزایی برای کشاورزان و روستاییان دارد.
ایرنا