این خراسان پژوه گفت: بافت تاریخی کوچه شاهین فر کاملترین مجموعه تاریخی باقیمانده از دوران پس از مشروطه در مشهد است.
به گزارش اعتمادساز، رضا سلیمان‌نوری اظهار کرد: کوچه شاهین‌فر که در اصل بخش میانی مسیر قنات سناباد به حرم مطهر رضوی بوده و توسط دو خیابان امام خمینی(ره) و آیت‌الله خزعلی از ۲ بخش ابتدایی و انتهایی این مسیر جدا شده است به دلیل وجود عناصر هویتی چون مساجد تاریخی، بازار قدیمی، مدارس مختلف، ورزشگاه، مجموعه درمانی، آب انبار و خانه‌های تاریخی کاملترین مجموعه تاریخی باقیمانده از دوران پس از مشروطه در مشهد محسوب می‌شود.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان افزود: نخستین بنای هویتی این کوچه پس از تقاطع با خیابان امام خمینی(ره) بازارچه آن است که براساس اسناد موجود حداقل از دهه‌های نخستین دوران قاجار فعال بوده است. این بازارچه که زمانی مرکز تامین مایحتاج ساکنان محله سراب که براساس اسناد موجود از متمول‌ترین اهالی مشهد محسوب می‌شدند، بوده است در حال حاضر نیز به رغم حضور پررنگ فعالان صنف تزیینات داخلی ساختمان، شاهد فعالیت اصنافی چون نانوایی، قصابی، سبزی فروشی، خواربارفروشی و اغذیه به عنوان مشاغل تامین‌کننده احتیاجات عمومی مردم هست.
سلیمان نوری در ادامه به وجود تعداد قابل توجهی خانه تاریخی در این مسیر اشاره کرده و گفت: نخستین خانه تاریخی این کوچه خانه «مقبل السلطنه» است که در ابتدای کوچه و کنار مسجد مقبل قرار گرفته است. این منزل که متعلق به پدر منوچهر اقبال نخست وزیر دوران پهلوی دوم بوده در دوره‌ای مورد استفاده عارف بزرگ خراسانی «علامه حافظیان» بوده است.
وی ادامه داد: «خانه ظریف» که نخستین پلاک جنوبی کوچه جهان منشعب از راسته کوچه سراب است دیگر خانه تاریخی ثبت ملی این محدوده محسوب می‌شود که در دوره اشغال مشهد توسط قوای ارتش سرخ همزمان با جنگ دوم جهانی به عنوان کلانتری روس‌ها مورد استفاده قرار گرفته و در بخشی از آن مخالفان مشهدی ارتش سرخ زندانی شده‌اند.
نویسنده کتاب خیابان ارگ مشهد افزود: خانه ثبت ملی «داوری» در ابتدای کوچه فتاح‌خان، خانه واجد ارزش آشتی‌کنان در کوچه سراب ۳ و خانه ثبت ملی «حسن‌زاده» در کوچه سراب ۱۰ از دیگر خانه‌های تاریخی و ارزشمند این کوچه هستند که هر کدام قابلیت‌های فرهنگی مختص خود را دارند.
سلیمان نوری در ادامه به مساجد این کوچه اشاره و عنوان کرد: در مسیر اصلی راسته کوچه سراب ۳ مسجد وجود دارد که هر کدام روایت خاص خود را دارند. مسجد «مقبل السلطنه» توسط فردی به همین نام از رجال سال‌های انتهایی حکومت قاجارها و دوران پهلوی اول در حدود ۱۰۰ سال پیش ساخته شده و کاشی کاری بسیار زیبایی آن، چشم‌ها را به خود می‌خواند.
وی ادامه داد: دیگر مسجد این کوچه «فاضل» نام دارد که در ابتدای قرن ۱۴ هجری شمسی توسط حاجی فاضل بر روی بخشی از قبرستان سابق سراب ایجاد شده است. مسجد فاضل در دوران مبارزات انقلاب اسلامی به دلیل اقامه نماز جماعت توسط آیت‌الله میرزا مهدی نوقانی به یکی از مراکز انقلابی مشهد تبدیل شده و فعالان آن جزو کادرهای تشکیلاتی انقلابیون مشهد بودند.
سلیمان‌نوری خاطرنشان کرد: سومین مسجد این کوچه به نام «امیرالمومنین» نزدیک انتهای آن قرار داشته و یکی از مساجد خرد مشهد محسوب می‌شد که در دهه اخیر با الحاق یکی از پلاک‌های مجاور به آن تاحدی وسعت پیدا کرد. این مسجد بیشتر به عنوان مکان برپایی نمازهای جماعت ظهر و مغرب کسبه محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مدیر مکتب بافت به مدارس موجود در این مسیر به عنوان یکی دیگر از عناصر هویتی کوچه سراب اشاره کرده و گفت: مهمترین مدارس این کوچه حسینیه مرحوم عابدزاده، هنرستان زکریای رازی و مدرسه علمیه آیت‌الله خوئی هستند. حسینیه مرحوم عابدزاده یکی از ۱۲ بنای ایجاد شده از آن مرحوم به نام معصومین در مشهد است که در دوران قبل از انقلاب به عنوان مدرسه اسلامی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
وی ادامه داد: این بنا که از معماری خاصی برخوردار است در سال‌های پس از انقلاب مدتی محل استقرار واحد برادران مدرسه عالی شهید مطهری در مشهد بود و بعد از آن نیز در اختیار جامعۀ‌المصطفی قرار گرفت و به محلی برای آموزش طلاب غیرایرانی تبدیل شد. همچنین در بخش پیشین این مدرسه در میانه دهه ۷۰ کتابخانه تخصصی امیرالمومنین ایجاد شده که هنوز در حال ارائه خدمات به علاقمندان کتاب است. هنرستان زکریای رازی نیز که در میانه کوچه فتاح‌خان قرار دارد و یگانه مدرسه دخترانه کوچه سراب است در دهه ۳۰ بر روی بقایای قبرستان سراب ایجاد شده است. این مجموعه آموزشی ابتدا به عنوان دبستان خیام تاسیس شد اما تنها ۳ سال بعد به محل استقرار دبیرستان دخترانه ایراندخت تبدیل شد و پس از انقلاب نیز از دبیرستان دخترانه به هنرستان دخترانه تغییر وضعیت داد.
سلیمان نوری افزود: مدرسه علمیه آیت‌الله خویی در کوچه سراب ۱۰ را هم باید تازه‌ترین و بزرگترین مدرسه این مسیر لقب داد. این بنا که در دهه ۷۰ هجری شمسی بر روی بقایای خانه تاریخی نصیرزاده احداث شده در حال حاضر یکی از مهمترین مراکز حوزروی شرق کشور محسوب می‌شود که گنبد بزرگ آن نیز میزبان یکی از کاملترین کتابخانه‌های حوزوی ایران است. همچنین در سال های اول پس از انقلاب در مجاورت بیمارستان دکتر شاهین‌فر، دبستان پسرانه شفق قرار داشت که در دهه ۶۰ محل تحصیل خوزستانی‌های مهاجر پناه آورده به مشهد پس از جنگ تحمیلی بود.
این خراسان پژوه با اشاره به وجود بیمارستان شاهین‌فر در این مسیر گفت: راسته کوچه سراب که از سمت خیابان امام خمینی تابلو بازارچه سراب در ابتدای آن همراه با عنوان امام خمینی ۱۰ نصب شده در انتهای خود و محل تلاقی با خیابان آیت‌الله خزعلی عنوان خزعلی ۵ و شاهین‌فر را بر روی تابلو ورودی خود می‌بیند که این امر ناشی از وجود بیمارستانی به همین نام در بخش انتهایی کوچه و مقابل مسجد فاضل است.
وی ادامه داد: این بیمارستان را پزشک فداکار و خیر مشهدی مرحوم دکتر محمد شاهین‌فر که حدود ۳ سال پیش درگذشت، تاسیس و پس از رسیدن به سن بازنشستگی آن را وقف دانشگاه آزاد کرد تا به عنوان مرکزی آموزشی پزشکی مورد استفاده قرار گیرد.
ایسنا