به گزارش دنیای اقتصاد، روند افت تولید در شرکت‌های بخش خصوصی خودرو در شرایطی است که هفته گذشته مدیر کل صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت عنوان کرده بود که وزیر صمت در ارائه چشم‌انداز تولید خودرو در دو سال آینده، حساب ویژه‌ای روی بخش خصوصی باز کرده است. از سوی دیگر محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز بر افزایش تولید 200 هزار دستگاهی خصوصی‌ها در سال آینده تاکید داشته است. به این‌ترتیب به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی تولید خودرو در دولت سیزدهم، برای بخش خصوصی همچون بخش دولتی چندان با واقعیات این شرکت‌ها همخوانی ندارد. تا به امروز آنچه بخش عرضه و تقاضا از سیاست‌گذار خودرو در دولت سیزدهم دیده، تنها وعده و وعید رشد تولید (در بخش خصوصی و دولتی) بوده این در حالی است که شرایط کنونی خودروسازان با آمال و آرزوها فاصله زیادی دارد. انتشار آمار هفت ماهه تولید در دو بخش خودروسازی کشور از وضعیت بحرانی تولید حکایت دارد، حال آنکه سیاست‌گذار خودرو از اوج‌گیری تولید در کمتر از دو هفته آینده خبر می‌دهد. آنچه مشخص است اگر حذف قیمت‌گذاری دستوری بتواند اوضاع دو خودروساز بزرگ کشور را تا حدودی بهبود ببخشد، اما بخش خصوصی تنها با لغو تحریم‌ها و بازگشت شرکای خارجی می‌تواند بار دیگر عرض اندام کند. در همین حال، در شرایطی دولتمردان بارها تکرار کردند اقتصاد کشور را به برجام گره نمی‌زنند که بخش‌هایی از صنعت و تولید کشور همچون خودروسازی خصوصی بدون لغو تحریم‌ها و بازگشت شرکای خارجی امکان تنفس نخواهند داشت.
تعداد شرکت‌های فعال بخش خصوصی از حدود سه سال گذشته همزمان با لغو برجام و بازگشت تحریم‌ها، روند نزولی داشته و بسیاری از شرکت‌ها فعالیت خود را به واسطه خروج شرکای خارجی متوقف کرده‌اند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که سیاست‌گذار خودرو با آگاهی از اینکه حیات بخش خصوصی خودروسازی کشور به حضور شرکای خارجی وابسته است، چگونه رشد 150 تا 200 هزار دستگاهی خودرو را به این بخش تکلیف کرده است؟ و سوال دیگر اینکه اگر توافق برجامی صورت نگیرد تکلیف خودروسازی خصوصی چه خواهد شد؟
آنچه مشخص است این بخش از خودروسازی کشور به واسطه عدم استفاده از قطعات داخلی و وابستگی زیاد به قطعات خارجی، بدون لغو تحریم‌ها امکان بازگشت به شرایط برجامی را ندارد، بنابراین تنها در صورت توافق هسته‌ای، شرکت‌های خصوصی امکان رشد تیراژ خواهند داشت. پس اگر سیاست‌گذار خودرو بر رشد تولید این بخش تاکید کرده به‌طور حتم چشم‌انداز روشنی از ادامه گفت‌وگوهای برجامی متصور شده است. از سوی دیگر سیاست‌گذار خودرو طی سه سال گذشته با توقف واردات، تشدید انحصار خودروسازان و همچنین عدم حمایت از خصوصی‌ها به مهندسی بازار پرداخته است اینکه حالا چه شده در کنار درخواست تمدید توقف واردات، تولید 200 هزار دستگاهی برای این بخش در نظر گرفته، جای سوال دارد.
از سوی دیگر برخی از مسوولان صنعتی کشور تاکید دارند که بخش خصوصی به داخلی‌سازی قطعات تولیدی خود بپردازد تا امکان حضور در بازار خودروی کشور را داشته باشند. این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که در حال حاضر یک سوم از خودروهای تولیدی بخش دولتی خودروسازی کشور به واسطه عدم واردات قطعات خارجی یا نبود امکان داخلی‌سازی در پارکینگ خودروسازان به‌طور ناقص دپو می‌شوند، بنابراین نمی‌توان توقع داخلی‌سازی صد درصدی در مجموعه دولتی و خصوصی بخش خصوصی کشور را داشت. نتیجه اینکه، صنعت خودرو چه در ایران و چه در دیگر کشورها بدون مشارکت امکان حیات نخواهد داشت و وعده‌های خودکفایی در این صنعت یا تولید ملی در حد شعار باقی خواهد ماند و این شعار هم سرپوشی است بر ناکارآمدی‌ها در این صنعت.
حال بازمی‌گردیم به طرح این سوال که آیا خودروسازان خصوصی می‌توانند در صورت مسکوت ماندن مذاکرات به حیات خود ادامه دهند؟ در این ارتباط بابک صدرایی، کارشناس خودرو به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: شرکت‌های خودروساز چه دولتی و چه خصوصی، بدون ارتباط با برندهای بین‌المللی خودروسازی با چالش‌هایی در تولید روبه‌رو هستند. این کارشناس خودرو ادامه می‌دهد صنعت خودروی کشور به صورت کلان گام‌هایی در ارتباط با تولید محصولات به صورت مستقل برداشته، اما از آنجا که این اقدامات تداوم نداشته امروز شاهد هستیم که خودروسازی کشور برای ادامه حیات خود به شرکای خارجی وابسته است. صدرایی تاکید دارد: خودروسازان بزرگ مانند ایران خودرو و سایپا با وجود اینکه در این مدت توانسته‌اند تولید برخی از محصولات خود را که از عمق داخلی‌سازی بیشتری برخوردار است، ادامه دهند، اما بخش دیگری از خطوط تولید آنها که به واسطه مونتاژ محصولات خارجی فعال بوده به نوعی تعطیل شده است. او این اتفاق را ضربه‌ای بزرگ برای خودروسازان بزرگ می‌داند. صدرایی تاکید می‌کند: با توجه به اینکه خودروسازان خصوصی تیراژ پایینی دارند، بنابراین چندان نتوانسته‌اند در جاده داخلی‌سازی حرکت کنند و حیات آنها به واردات CKD وابسته است.
این کارشناس معتقد است: بازار خودروی کشور مهندسی شده است و در این شرایط در بهترین حالت خودروسازان خصوصی بیش از 10 درصد از سهم بازار را در اختیار ندارند. این اتفاق در سال‌هایی که امکان توسعه شرکت‌های خودروساز خصوصی وجود داشت مانند ترمز عمل کرد و بیشترین ضربه را به آنها زد. صدرایی با اشاره به وضعیت تولید خودروسازان خصوصی می‌گوید: در دوره تحریم که خودروسازان شناسنامه‌دار حاضر به همکاری با شرکت‌های خصوصی نشدند فعالیت خودروسازان خصوصی محدود به همکاری با برندهای چینی شد حتی شاهد بودیم که شرایط تحریم پای برندهای درجه دو و سه چینی را نیز به بازار خودروی کشور باز کرد. به اعتقاد این کارشناس خودرو، تداوم تحریم‌ها و بی‌ثباتی نرخ ارز نه تنها دامن خودروسازان خصوصی را گرفته بلکه جاده تولید خودروسازان دولتی را نیز باریک کرده است. صدرایی تنها راه نجات خودروسازی به‌ویژه خودروسازان خصوصی را ایجاد ارتباط با خودروسازان بین‌المللی و ثبات نرخ ارز می‌داند و معتقد است چنانچه این دو اتفاق نیفتد مسیر تنفس خودروسازان خصوصی بسته خواهد شد.
افت و خیز تولید خصوصی‌ها
بررسی آمار تولید شرکت‌های خودروساز خصوصی نشان می‌دهد این شرکت‌ها تا پایان مهرماه 1400 در مجموع تولید نزدیک به 26 هزار و 200 دستگاه خودرو را نهایی کردند. این میزان تولید در مقایسه با آمار تولید این شرکت‌ها در همین بازه زمانی در سال گذشته به نوعی از ثبات نسبی در تولید حکایت دارد. اما هر یک از خودروسازان خصوصی تا پایان مهرماه 1400 چه روندی را به لحاظ تیراژ طی کردند؟ در میان خودروسازان بخش خصوصی مدیران‌خودرویی‌ها در صدر لیست تیراژ تولید قرار دارند. این خودروساز کرمانی در پایان هفتمین ماه از سال جاری در مجموع تولید بیش از 13 هزار و 100 دستگاه از محصولات حاضر در سبد محصولاتی خود را نهایی کرد. مقایسه این میزان تولید با تولید آنها در همین بازه زمانی در سال گذشته از افت تولید بیش از 32 درصدی این خودروساز حکایت می‌کند. بعد از مدیران‌خودرو، دیگر خودروساز کرمانی یعنی کرمان‌خودرو جایگاه دوم را در جدول تیراژ تولید به خود اختصاص داده است. کرمان‌خودرویی‌ها طی 7 ماهی که از سال جاری گذشته نزدیک به 9 هزار و 200 دستگاه خودرو را در خطوط تولید خود تکمیل کردند. این خودروساز بر خلاف رقیب خود رشد تولید بیش از 78 درصدی را به نسبت سال گذشته در کارنامه ثبت کرد. سال گذشته کرمان موتوری‌ها حدود 5 هزار و 150 دستگاه خودرو تولید کرده‌اند. بهمن موتور نیز بعد از کرمان موتور جایگاه سوم را در جدول یاد شده به خود اختصاص داده است. بهمن‌موتوری‌ها توانسته‌اند نزدیک به دو هزار و 600 دستگاه خودرو تولید کنند. تولید این تعداد خودرو در بازه زمانی ذکر شده در سال جاری در قیاس با تولید این خودروساز خصوصی در سال گذشته رشد تولید بیش از 257 درصدی را نشان می‌دهد. سیف‌خودرو با تولید حدود 360 دستگاه خودرو جایگاه چهارم جدول تیراژ تولید خصوصی‌ها را به تصرف خود درآورده است. این خودروساز نیز در قیاس با تولید سال گذشته خود افت تولید را به خود دیده است. سیف‌خودرویی‌ها سال گذشته در همین بازه زمانی در مجموع توانستند تولید بیش از 800 دستگاه از محصولات حاضر را در سبد محصولات خود نهایی کنند. بنابراین تیراژ تولید آنها در سال جاری بیش از 55 درصد افت کرده است. نورا موتور پارس که تا پایان مرداد ماه سال جاری بر اساس آمارهای منتشر شده توسط وزارت صمت هیچ محصولی را تولید نکرده بود در دو ماهه شهریور و مهر امسال بیش از 300 دستگاه خودرو تولید کرد. این خودروساز خصوصی مونتاژ خودروی تیوولی از برند سانگ یانگ را بر عهده دارد. با توجه به این تعداد تولید نورا موتور پارس توانسته بعد از سیف خودرو جایگاه پنجم را به خود اختصاص دهد. سروش دیزل مبنا با تولید حدود 280 دستگاه در جایگاه ششم قرار دارد. بررسی آمار تولید این خودروساز خصوصی نشان می‌دهد این شرکت در جاده رشد تولید حرکت کرده است. سروش دیزل مبنا توانسته تولید خود را بیش از 580 درصد رشد دهد. ریگان خودرو با تولید بیش از 170 دستگاه خودرو تا پایان شهریور ماه امسال در رتبه هفتم قرار دارد. آنها نیز مانند سروش دیزل مبنا رشد تولید را به خود دیدند.
رشد تولید این خودروساز نیز در 7 ماه ابتدایی امسال در مقایسه با همین بازه زمانی در سال گذشته رشد بیش از 102 درصدی را نشان می‌دهد. خودروسازان بم نیز تولید 107 دستگاه را در بازه زمانی یاد شده در سال جاری نهایی کردند. ایلیا خودرو نیز که در آخرین گزارش وزارت صمت به جمع خودروسازان خصوصی اضافه شده 56 دستگاه خودرو را در خطوط تولید خود تکمیل کرده است. خودروسازان راین نیز با تولید 3 دستگاه خودرو در جایگاه آخر قرار دارند.