حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در ملاقات با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت دولت رئیسی در حال بررسی «سوابق مذاکرات» است و بعد از مطالعه آن «مذاکرات را از سر خواهد گرفت». امیرعبداللهیان سه‌شنبه شب در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و در دیدار با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت «دولت رئیسی در چارچوب اصول، عمل‌گراست و به دنبال نتیجه عملی در مذاکرات است.» به نظر می‌رسد این اظهارنظر حسین امیرعبداللهیان واکنشی است به سخنرانی جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در مجمع عمومی سازمان ملل که برای نخستین بار در مقام ریاست جمهوری آمریکا در این مجمع سخنرانی می‌کرد. بایدن روز سه‌شنبه گفت: «ایالات متحده آماده بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران است، منوط به اینکه تهران نیز به صورت «کامل» آن را اجرا کند.» رئیس‌جمهور آمریکا گفت: « در حال کار» با چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا و آلمان است تا با ایران به شکل دیپلماتیک تعامل شود و بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک، برجام، میسر شود.
ملاک عمل است نه گفتار
امیرعبداللهیان در دیدار با بورل گفت ملاک ما عمل طرف‌های مقابل است، نه اظهارنظر آنها. دولت جدید در حال مرور و مطالعه پرونده مذاکرات انجام شده است؛ نه اتلاف وقت می‌کند، نه رفتار غیرسازنده آمریکا را می‌پذیرد و نه کشور را معطل وعده‌های توخالی سابقه‌دار خواهد کرد. وزیر امور خارجه دولت رئیسی با بیان اینکه «رفتار و سیاست‌های دولت جو بایدن تاکنون در رابطه با ایران و برجام غیرسازنده بوده است»، افزود: «جو بایدن با وجود آنکه به صورت زبانی از سیاست‌های دونالد ترامپ انتقاد کرده اما در عمل در قبال ایران همان سیاست‌ها را دنبال می‌کند.» همچنین امیرعبداللهیان از تلاش‌های جوزپ بورل برای پیگیری روند مذاکرات تقدیر کرد و گفت: «اگر آمریکایی‌ها فکر می‌کنند با اعمال فشار علیه ایران نتیجه می‌گیرند صد در صد اشتباه می‌کنند چون مردم ایران نشان داده‌اند به فشار و تهدید پاسخ سخت می‌دهند.» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرد سه کشور اروپایی به جای فشار به آمریکا برای بازگشت به تعهداتش، مدام خواستار تعجیل ایران به انجام مذاکرات هستند.
اقدامات اعتمادساز
جوزپ بورل نیز در این ملاقات تاکید کرد: «به‌نظر من موفقیت برجام نه تنها برای ایران، بلکه برای منطقه و جهان بسیار مهم است. شکست برجام و مذاکرات برای هیچ طرفی خوب نیست. اتحادیه اروپا همواره از سیاست و اقدام مخرب ترامپ در خروج از برجام انتقاد کرده و در این خصوص شفاف بوده است ولی تصمیم دولت جدید آمریکا فصل نوینی برای حفظ و احیای برجام ایجاد کرده است.»
بورل ضمن ارائه گزارشی از پیشرفت‌ها و چالش‌ها در وین ادامه داد: «مسوولیت آمریکا نسبت به ایجاد وضعیت فعلی روشن است اما در عین حال همه طرف‌ها باید کمک کنند تا به نتیجه مرضی‌الطرفین برسیم. قدم اول در این راستا تعیین زمان نشست وین است.» مسوول ارشد اتحادیه اروپا خواستار اقدامات اعتمادساز از سوی همه طرف‌ها شد. ساعاتی بعد از دیدار جوزپ بورل با امیر عبداللهیان در نیویورک، اتحادیه اروپا از ایران خواست تا «به طور کامل» با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. این اتحادیه همچنین تاکید کرده است: «ما خواستار ازسرگیری فوری مذاکرات در وین برای احیای برجام هستیم.»سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران که در نیویورک است، روز سه‌شنبه اعلام کرد تهران به کشورهای چهار به علاوه یک یعنی بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه و چین خبر داده که آماده از سرگیری مذاکرات در وین است. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران نیز روز سه‌شنبه ۲۱ سپتامبر، در اولین سخنرانی خود در هفتاد و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد از راه دور و با ویدئو انتقادهای زیادی علیه دولت جو بایدن مطرح کرد و گفت: «آمریکا به اشتباه فکر می‌کرد ما مستاصل می‌شویم اما ایستادگی ما جواب داده و همواره جواب خواهد داد. مقاومت هوشمند و پویای جمهوری اسلامی، برآمده از عقلانیت راهبردی است. ما به وعده‌های دولت آمریکا اطمینان نداریم.»
نتیجه‌محور بودن مذاکرات
ساعتی پیش از این دیدار نیز امیرعبداللهیان طی دیدار با هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان گفت «آمریکا باید بداند همه بده‌بستان‌ها یک‌بار در مذاکرات برجام انجام شد و مذاکرات وین نه برای توافقی جدید بلکه برای اطمینان از بازگشت کامل و تضمین شده آمریکا به تعهداتش ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.» وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در دیدار با وزیر خارجه آلمان بر «ضرورت نتیجه‌محور بودن مذاکرات وین» تاکید کرد و گفت: «انتظار ما این است مزایای اقتصادی برجام که به دلیل بدعهدی طرف‌های مقابل تاکنون محقق نشده است، این‌‌بار باید تضمین شود.» امیرعبداللهیان با تاکید بر اینکه دولت ایران وظیفه قطعی دارد مصوبه مجلس[اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها] را بی‌کم و کاست اجرا کند، افزود: «بهانه‌های مختلف اروپا برای عمل نکردن به تعهداتش غیرقابل قبول است و طرف مقابل باید با انعطاف و درک شرایط ناشی از شروع کار دولت سیزدهم به وین بیاید.» وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه سیاست قطعی دولت جدید گره نزدن اقتصاد داخلی به برجام است، آمادگی تهران را برای طراحی روابط مستقل از برجام اعلام کرد. وزیر خارجه آلمان نیز در این دیدار گفت آلمان متعهد به برجام بوده و تمام تلاش‌های خود را برای حفظ و احیای آن انجام می‌دهد. هایکو ماس ضمن استقبال از توافق ایران و آژانس و سفر گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، بر ضرورت تلاش همه طرف‌ها برای موفقیت مذاکرات وین تاکید کرد.
واشنگتن در رفتار خود تجدیدنظر کند
وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین طی دیداری با همتای سوئیسی خود در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «آمریکا در مذاکرات هسته‌ای صادقانه برخورد نکرده است و واشنگتن چاره‌ای ندارد مگر در رویکرد و رفتار خود کاملا تجدیدنظر کند.»
نگاه آمریکا به تغییر تیم مذاکره ایران
همزمان یک مقام وزارت خارجه آمریکا به واشنگتن پست گفت با تغییر مذاکره‌کنندگان ایران در مذاکرات هسته‌ای، روند گفت‌وگوها سخت‌تر خواهد شد. این مقام آمریکایی تاکید کرد که «ما حتی با مذاکره‌کنندگان قبلی که آنها را می‌شناختیم نتوانستیم اختلافات را حل کنیم.» تیم مذاکرات هسته‌ای ایران تغییر کرده و عباس عراقچی، مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در دولت حسن روحانی کنار گذاشته شده و جای او را علی باقری‌کنی گرفته است. اما به نظر می‌رسد سیاست خارجی ایران به‌ویژه در مساله برجام به گونه‌ای نیست که با تغییر افراد دچار دگرگونی‌های اساسی شود. این مقام وزارت امورخارجه آمریکا در پاسخ به روزنامه واشنگتن پست درباره از سرگیری رایزنی‌ها در وین گفت: «واشنگتن یک جدول زمانی برای پیوستن مجدد به مذاکرات ندارد اما موضع ما کماکان این است که آماده بازگشت هستیم.» وی در ادامه تصریح کرد: «اما اگر این وضعیت طولانی شود، سرانجام شروع مجدد مذاکرات دیگر امکان‌پذیر نخواهد بود زیرا پیشرفت‌های هسته‌ای ایران غیرقابل بازگشت می‌شود و بازگشت به توافق ٢٠١٥ نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.» این مقام افزود: «مقامات پیشین ایرانی گفته بودند دولت جدید در جریان مذاکرات وین قرار دارد و به دیپلمات‌های غربی اطمینان داده بودند که رایزنی‌ها طی چند هفته از سر گرفته می‌شود اما تیم مذاکره‌کننده جدید زمانی را برای شروع مجدد مذاکرات اعلام نکرده است.» به گزارش «ایسنا»، این مقام آمریکایی همچنین مدعی شد: «اما وقتی آنچه مقامات جدید و رسانه‌ها می‌گویند را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که احتمالا تیم جدید چارچوب مذاکره شده قبلی را نخواهد پذیرفت، همان چارچوبی که ما تا پیش از ٢٠ ژوئن در حال مذاکره بر سر آن بودیم.» وی افزود: «به همین دلیل است که ما نگرانیم آنها با خواسته‌هایی متفاوت به میز مذاکره بازگردند. سران ایران در حال بحث درباره ارزش‌های توافق ٢٠١٥ هستند و استدلال می‌کنند که می‌توانند بدون نیاز به سازش با غرب تحریم‌ها را از سر بگذرانند و آن را تحمل کنند.»
ادعای واشنگتن پست
از سوی دیگر روزنامه آمریکایی واشنگتن پست با مرور مواضع اخیر ایران و قدرت‌های جهانی عضو توافق هسته‌ای درباره از سرگیری مذاکرات احیای این توافق در وین، مطرح کرد سرنوشت این مذاکرات هنوز مشخص نیست و دولت جدید ایران عجله‌ای برای از سرگیری این مذاکرات ندارد. به گزارش «ایسنا»، روزنامه واشنگتن پست در گزارشی درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در وین نوشت: «سه ماه پس از آخرین نشست برای مذاکره پیرامون احیای توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی، هنوز مشخص نیست که آیا این مذاکرات از سر گرفته خواهد شد یا نه و از سرگیری آن چه زمانی خواهد بود یا اینکه چه کسی نماینده دولت جدید ایران در این مذاکرات خواهد بود.» واشنگتن پست می‌افزاید: «در آغاز، ایران به بالا بردن مقدار و کیفیت غنی‌سازی اورانیوم ادامه داد که برخی کارشناسان را به این نتیجه رساند اکنون ایران نسبت به ارزیابی علنی دو، سه ماه گذشته دولت بایدن، به در اختیار داشتن مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساختن یک بمب اتمی نزدیک‌تر شده است. در عین حال، ایران چندین بار با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره بازرسی فعالیت‌های هسته‌ای‌اش که در سال ۲۰۱۵ تحت توافق هسته‌ای بر سر آن توافق شده بود، مناقشاتی داشته است.» این روزنامه در ادامه می‌نویسد: «دولت آمریکا از طرف خود پیوسته هشدار داده است که فرصت مذاکرات رو به اتمام است، بدون اینکه بگوید چقدر زمان باقی است یا اگر این فرصت به پایان برسد، چه خواهد کرد.» طبق گمانه‌زنی این روزنامه آمریکایی، ممکن است طی این هفته که براساس اعلام دولت ایران، حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه جدید دیدارهایی دوجانبه با همتایان انگلیسی، آلمانی و فرانسوی‌اش در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل خواهد داشت، پاسخ‌هایی برای سوالات موجود در این باره داده شود. واشنگتن پست آورده است: «یک نشانه دال بر اینکه دولت ایران عجله‌ای در این زمینه ندارد، این است که کسان دیگری را جایگزین مذاکره‌کنندگان وین کرده است. علی باقری جایگزین عباس عراقچی شده است. اما هنوز مشخص نیست دولت جدید قرار است مذاکرات را بر عهده وزارت امور خارجه بگذارد یا مسوولیت آن را به شورای عالی امنیت ملی بسپارد.» این روزنامه در ادامه مدعی شد: «مقامات آمریکایی و اروپایی نگران این هستند که ایران از آنچه در شش دور اول این مذاکرات به دست آمده است، عدول کند. مذاکره‌کنندگان بر این باور بوده‌اند که در زمینه لیست تحریم‌هایی که لغو خواهند شد و توالی احتمالی اقداماتی که هر یک از طرف‌ها برای بازگشت به پایبندی باید انجام دهند، به توافقی مقدماتی رسیده‌اند.»