به رغم امیدواری به اینکه رهبر ایران، شاید خواهان احیای سریع توافق هسته ای ۲۰۱۵ پیش از روی کار آمدن دولت جدید در ماه آینده باشد، مقام های آمریکایی و اروپایی بر این باورند که موفقیت یا شکست گفتگوها، در دستان ابراهیم رییسی است. به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، اکنون به نظر می رسد که ایران آماده از سرگیری گفتگوهای بازگشت به برجام نیست تا ابراهیم رییسی کار خود را آغاز کند.

اما تاخیر بیشتر، تنها رسیدن به یک توافق نهایی را دشوارتر، اگر نه ناممکن، می کند. برخی ناظران بر این باورند که چه بسا ایران اکنون امید دارد که پیشرفت های فنی در غنی سازی، آمریکایی ها را مجبور خواهد کرد که سازش کنند. علی واعظ از گروه بین المللی بحران و یک همکار نزدیک پیشین برای رابرت مالی نماینده آمریکا در گفتگو با ایران می گوید: این تصور می تواند رسیدن به توافق را ناکارا سازد.

به گفته واعظ شاید تیم رییسی بر این باور باشد که زمان به سود ایران است و آنها می توانند به برنامه هسته ای جهش دهند، بسیار سریعتر از آنکه آمریکا/ اتحادیه اروپا بتوانند با تحریم ها جلوی آن را بگیرند. … این یک بدسنجی عمده است.

جواد ظریف، وزیر خارجه کنونی، سرگرم انتقال پرونده گفتگوها به تیم بعدی است. یک دیپلمات اروپایی که نخواست نامش آورده شود، می گوید آنها در حال تشکیل یک کمیته تازه برای گفتگوها هستند.

در این میان، تیم جو بایدن رییس جمهوری آمریکا، تمایلی ندارد که به تهران، امتیازاتی بیش از آنچه تاکنون داده، واگذار کند. ایران با استفاده از خروج ترامپ از توافق در سال ۲۰۱۸، به آرامی توانایی خود برای غنی سازی بهبود بخشیده است.

«دنیس راس»، یک دیپلمات پیشین آمریکا که اکنون با موسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک همکاری دارد، می گوید: ایران خواهان گشایش در تحریم هاست اما با پیش راندن برنامه هسته ای، فشار را بیشتر می کنند. آنها این کار را ادامه می دهند، با سانتریفیوژهای پیشرفته غنی سازی می کنند… (اما) آنها خواهان رفع تحریم ها هستند حتی اگر نشان دهند که شتابی در این زمینه ندارند.

اگر این وقفه به درازا کشد، بازگشت به برجام دشوارتر می شود چرا که محدودیت های توافق اولیه، دیگر نمی توانند پیشرفت های هسته ای ایران را محدود کنند… همچنین اگر ایران نتواند تا ماه سپتامبر، مشکلات دیرپای خود با آژانس هسته ای را حل و فصل کند، شورای حکام آژانس، موارد نقض توافق هسته ای توسط ایران را به شورای امنیت ارجاع می دهد. این کار می تواند به فعال شدن مکانیزم ماشه و بازگشت همه تحریم های سازمان ملل علیه ایران بیانجامد.

یک مسئله کلیدی آن است که با پیشرفت های فنی ایران و بویژه بکارگیری سانتریفیوژهای آی آر ۹، که اکنون در مرحله تست هستند، «زمان گریز» دستیابی به یک بمب هسته ای، چنان کاهش یافته که چه بسا تدابیر اتخاذ شده در توافق ۲۰۱۵، دیگر قابلیت اعمال نداشته باشد.

نکته دیگر اینکه، با توجه به تحریم ابراهیم رییسی توسط آمریکا، چه بسا که دولت او خواهان رفع چنین تحریم هایی بشود که انجام این کار از نظر سیاسی برای بایدن بسیار دشوار است. بایدن که شدیدا در پی دست یافتن به توافقی با کنگره بر سر طرح های زیرساختی و دیگر هزینه های بزرگ داخلی است، فضایی برای راضی کردن تهران در اختیار ندارد.

آرون دیوید میلر» از بنیاد کارنِگی می گوید: این چندماه آینده برای برنامه داخلی بایدن و ریاست جمهوری او، بسیار تعیین کننده است. وی باید از هر چیزی که تمرکز بر این برنامه را مختل کند، پرهیز نماید. اگر من مشاور سیاسی بایدن بودم توصیه می کردم که فرایند رسیدن به توافق (با ایران) را کُند سازد. حصول این توافق، برای او هیچ اوج سیاسی ای را به همراه نمی آورد و تقریبا هیچ حاشیه امنیت یا امتیازی هم برای انجام این کار وجود ندارد. جمهوریخواهان از برجام متنفرند و از کارنامه منفی ابراهیم رییسی هم بعنوان پتکی بر سر بایدن استفاده خواهند کرد؛ دمکرات های ذینفوذ زیادی هم این توافق را دوست ندارند.