پرورش کرم ابریشم برای تولید نخ ابریشم از دیرباز صنعتی پردرآمد بوده است که امروز نیز سودآوری بالایی دارد، اما فعالیت در این حوزه نیازمند حمایت و توسعه این صنعت تولیدی است.
به گزارش اعتمادساز، نوغانداری با پیشینه‌ای تاریخی اگر چه جزو مشاغل موقت برای کسب درآمد مقطعی روستاییان خراسان رضوی محسوب می‌شود اما با توجه به سودآوری و البته ارزش افزوده‌ای که به واسطه تولید نخ ابریشم، آن هم در زمانی کوتاه ایجاد می‌شود، صنعتی مفید است که با استقبال فراوان روستاییان مواجه شده است.
هر پیله از ۳۰۰ تا ۹۰۰ متر ابریشم اولیه تشکیل شده است که این الیاف بسیار نازک هستند و برای تهیه حدود ۵۰۰ گرم ابریشم به ۲ تا سه هزار پیله نیاز است.
اگر به پیله اجازه رشد بیشتر داده شود، حشره با ایجاد سوراخی از آن خارج خواهد شد و با این سوراخ پیله دیگر قابل استفاده نخواهد بود که برای جلوگیری از این موضوع پیله را به مدت چند ساعت در معرض نور آفتاب قرار می‌دهند تا کرم در داخل آن بمیرد و برای فرآوری، آن را در آب گرم می‌جوشانند که باعث می‌شود ابتدای نخ برای ابریشم کشی به‌دست آید.
استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار می‌رود۴۵ روز زمان می برد تا تخم‌های کوچک و سیاه رنگ نوغان ثمربخش شده و به پیله‌های ارزشمند ابریشم بدل شود و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده باشد.
استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر، با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار می‌رود.
حاصل تولید پیله کرم ابریشم در نهایت منجر به انجام هنری به نام ابریشم بافی می‌شود که جزو صنایع دستی است؛ بافت رشته‌های ابریشم از الیاف حاصل از پیله کرم، در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و به قولی قدمت آن در بین مردم روستانشین این سرزمین به ماقبل تاریخ باز می‌گردد.
صنعت نوغانداری ، حمایت از اقتصاد روستاییان
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: چند سالی است که شغل نوغانداری به عنوان یک حرفه قدیمی که نسل به نسل در روستاها حفظ شده است به صورت جدی تری از سوی بسیاری از روستاییان دنبال می‌شود.
مجید جعفری با اشاره به اینکه نوغانداری در حقیقت شغلی مکمل در کنار سایر مشاغل سنتی است که در اقتصاد خانوارهای روستایی نقش آفرینی می کند، اضافه کرد: این فعالیت خانگی، اقتصاد روستایی را در برخی فصول سال به ویژه بهار رونق بخشیده است و می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال برای زنان و افزایش درآمد خانوار روستایی موجب کاهش مهاجرت از روستاها به شهر شود.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در حوزه صادرات، محصول نهایی ابریشم یعنی دست‌بافته هایی از جمله فرش ابریشمی مورد استقبال و اقبال بیشتری است و بیش از ۹۵ درصد ابریشم تولیدی کشور در حوزه فرش دستباف استفاده می‌شود، بنابراین فرش ابریشمی از کالاهای نفیس و ارزشمند صادراتی است که در جهان نیز یگانه، منحصربه فرد و بسیار بازارپسند است.
صنعت نوغانداری به دلیل ویژگی‌هایی از جمله جنبی بودن و تکمیلی بودن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورز شود لذا برخلاف بی مهری‌های دو دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیاء و توسعه قرار گرفتاو تاکید کرد: ارزش افزوده در حوزه تولید ابریشم در محصولات نهایی نهفته است و خام فروشی در این زمینه به هیچ وجه معنا ندارد.
وی ادامه داد: صنعت نوغانداری به دلیل ویژگی‌هایی از جمله جنبی بودن و تکمیلی بودن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورز شود، لذا برخلاف بی مهری‌های ۲ دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیا و توسعه قرار گرفته است.
این مسوول اظهارکرد: نداشتن نیاز چندانی به سرمایه گذاری و مزیت نسبی و فرصت انجام این حرفه در اغلب مناطق کشور در کنار سنتی بودن این حرفه و قدمت طولانی آن در فرهنگ باستانی ایران از ویژگی‌های خاص این حرفه است.
ادامه توزیع تخم نوغان تا اواسط خرداد
مدیر طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کار توزیع تخم نوغان از ۱۰ فروردین در استان آغاز شده است که تا اواسط خردادماه تداوم دارد.
حسن رستمی بیان کرد: سهمیه امسال استان ۱۱ هزار و ۴۱۵ جعبه تخم نوغان است که تا اول اردیبهشت ماه ۴۵ درصد این میزان توزیع شده است.
وی بیان کرد: پارسال نیز همین میزان توزیع تخم نوغان در استان انجام شده بود.
پیش بینی تولید ۴۵۰ تن پیله تر در خراسان رضوی
رستمی اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود امسال با توزیع این میزان تخم نوغان ۴۵۰ تن پیله تر در استان تولید شود.
مدیر طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: با تولید این میزان پیله تر هشت هزار و ۳۰۰ نخ تولید خواهد شد.
چهار هزار و ۶۰۰ نوغاندار در خراسان رضوی مشغول به کار و کسب درآمداز محل پرورش کرم ابریشم هستندوی با اشاره به اشتغال خوب ایجاد شده در این زمینه بیان کرد: چهار هزار و ۶۰۰ نوغاندار در استان مشغول به کار هستند.
او با بیان این که هر ۲ جعبه نوغان برای یک نفر ایجاد اشتغال می‌کند، ادامه داد: با توجه به حجم سرمایه‌گذاری پایین مورد نیاز و مدت کوتاه به ثمر نشستن این فعالیت اقتصادی، میزان اشتغال این کار بسیار مطلوب است و کمک شایانی برای خانوارهای روستایی محسوب می‌شود.
برگ توت، کیمیای پرورش کرم ابریشم
رشد و پرورش کرم ابریشم منوط به تامین برگ توت به عنوان خوراکی ارزان و منحصر به فرد برای کرم ها است که در خراسان رضوی به وفور وجود دارد.
یکی از زیباترین جلوه های بهار و تابستان در هیاهوی شهرها و سکوت روستاها، درختان سبز توت هستند که نوع نر آن سایه ساری دلکش در معابر و خیابانها است و نوع ماده آن با میوه شیرین و آبدارش به جز زیبایی و طراوت، شیره جان خود را نیز به شهروندان و روستاییان هدیه می‌کند.
درخت توت اما مهمترین نیاز حوزه نوغانداری به منظور پرورش کرم ابریشم محسوب می‌شود زیرا برگ توت تنها غذای کرم ابریشم است ولی این نیاز باید از درختان توت نر و بدون میوه تامین شود و نیاز به برگ توت در موسم بهار و پرورش کرم ابریشم به اوج می‌رسد.
اگرچه جعبه‌های تخم نوغان توسط سازمان جهاد کشاورزی توزیع می‌شود اما این سازمان تعهد و وظیفه‌ای برای تامین برگ توت مورد نیاز فعالان و تولیدکنندگان این بخش ندارد اما با هدف حمایت و توسعه از این صنعت با توزیع نهال رایگان در بین روستاییان تلاش می‌کند تا نسبت به ترویج و توسعه نوغانداری اقدام شود.
یکی از زیباترین جلوه های بهار و تابستان در هیاهوی شهرها و سکوت روستاها، درختان سبز توت هستند که نوع نر آن سایه ساری است در معابر و خیابانها و نوع ماده آن با میوه شیرین و مروارید رنگش به جز زیبایی و طراوت، شیره جان خود را نیز به شهروندان و روستائیان عرضه می‌کندمدیر طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: امسال ۴۰ هزار اصله نهال توت در سطح شهرستان های استان توزیع شده است.
رستمی بیان کرد: توزیع نهال رایگان کمک شایانی به نوغانداران و حمایت از فعالان این صنعت در سالهای پیش رو است.
این مسوول اظهار کرد: برای هر جعبه تخم نوغان بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم برگ توت لازم است.
“بایگ” تربت‌حیدریه، قطب تولید ابریشم کشور
مدیر مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی بیان کرد: خراسان رضوی بعد از گیلان دومین تولیدکننده عمده پیله‌تر ایران محسوب می‌شود، به طوری که پارسال میزان تولید پیله‌تر این استان ۴۵۷ تن بود و این رقم در استان‌های سه‌گانه خراسان ۷۶۰ تن بود.
عظیم نصیری اظهار کرد: بخش “بایگ” تربت‌حیدریه به عنوان قطب اصلی تولید ابریشم ایران شناخته شده است و بیش از ۷۰ درصد پیله تولیدی کشور نیز در کارگاه‌های ابریشم‌کشی این شهر و عمدتا در روستای “بسک” تربت‌حیدریه به نخ تبدیل می‌شود.
این مسوول بیان کرد: قیمت هر جعبه تخم نوغان ۲۸۰ هزار ریال و تخم‌ها از نوع ایرانی و هیبریدی چینی (یک رقم محصول) است، اما هم اکنون تخم نوغان ایرانی در حال توزیع است و منتظر صدور مجوز از دامپزشکی برای توزیع تخم نوغان چینی هستیم.
وی با بیان این که پارسال ۱۱ هزار و ۴۱۵ جعبه تخم نوغان در استان توزیع شد، ادامه داد: امسال نیز پیش‌بینی توزیع همین میزان تخم نوغان را داریم.
قیمت هر جعبه تخم نوغان ۲۸۰ هزار ریال و تخم‌ها از نوع ایرانی و هیبریدی چینی (یک رقم محصول) است، اما هم اکنون تخم نوغان ایرانی در حال توزیع بوده و منتظر صدور مجوز از دامپزشکی برای توزیع تخم نوغان چینی هستیممدیر مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی در خصوص میزان بارش‌های بهاری و تاثیر آن بر رشد کرم ابریشم گفت: با توجه به بارش خوب، شست و شوی برگ‌ها و به تبع آن رشد و نمو برگ درختان توت، امسال شاهد رونق اقتصاد دست‌اندرکاران نوغاندار خواهیم بود.
نصیری افزود: همه ساله تخم نوغان از فروردین تا پایان اردیبهشت ماه توزیع می شود و بهره برداران با آغاز فصل بهار و سبز شدن درختان توت، از برگ آن برای تغذیه و پرورش کرم ابریشم استفاده می‌کنند.
پایتخت ابریشم‌کشی به نام خطه خوشید
در حالی که ۸۵ درصد فرآیند ابریشم کشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشم کشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام می‌شود، شهر بایگ و روستای بسک در تربت حیدریه، مهمترین مناطق هنر صنعت ابریشم کشی در این استان هستند و روستای بسک به واسطه همین جایگاه به عنوان روستای ملی ثبت شده است.
خراسان رضوی دارنده بیش از سه هزار روستای دارای سکنه است که از آن میان تنها “بسک” به عنوان روستای ملی صنایع دستی در رشته ابریشم کشی به ثبت رسیده است و این اقدام، حرکتی در مسیر حمایت از فعالان این حوزه بود.
روستای بسک علاوه بر آنکه دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری متنوع است، حدود ۱۰۰ چرخ ابریشم کشی دارد و ۹۵ درصد جمعیت آن به شغل ابریشم کشی اشتغال دارند.
وجود حدود ۲ هزار کارگاه ابریشم کشی در شهر بایگ و روستای بسک تربت حیدریه، رتبه نخست کشور را در این عرصه به نام این شهرستان سند زده است.
از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی خاص خود از جمله سبکی، نرمی، مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگ پذیری، جاذب رطوبت بودن، عایق پذیری الکتریکی و به طور کلی لطافت، ظرافت و دوام، جایگاه ویژه و ممتازی دارد.
ایرنا