کودک برای بقای خود نیاز به محیطی با ثبات و آرام دارد ودعوای والدین در حضور فرزند وتماشای این تنش‌ها تاثیرات منفی به همراه دارد؛ اما اگر بعد از هر دعوا راه حل آن هم دیده شود، این دعوا می‌تواند منجر به يادگيری و درک متقابل شود و تنش و اضطراب را از بین ببرد
تروما یا روان زخم نوعی زخم ناپیدا اما عمیق در روان انسان است که بر اثر تجربه اتفاقات ناخوشایند زندگی ایجاد می‌شود. این آسیب روحی روانی خصوصا اگر در دوران کودکی شکل گرفته باشد، می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
اتفاقات و رویدادهای ناخوشایند اجتناب‌ناپذیر هستند و برای همه انسان‌ها در طول زندگی رخ می‌دهند. اگر ما نتوانیم از این اتفاقات به‌راحتی عبور کنیم و تاثیر آن‌ها آن‌قدر شدید باشد که در ذهن ما برای مدت‌های طولانی باقی بماند، اصطلاحا با پدیده تروما یا آسیب روحی و روانی مواجه هستیم. اکثر افراد آسیب ناشی از این رخداد را به شدت در زندگی خود حس می‌کنند و برای کنار آمدن با آن یا از بین بردن حس بی‌اعتمادی به جلسات مشاوره نزد دکتر روانشناس نیاز دارند.
به گزارش اعتمادساز، مشاور روانشناس و روان درمان در تعریف تروما گفت: هرگونه آسیب‌دیدگی در دوران کودکی که اثرات آن تا بزرگسالی ادامه دار داشته باشد را تروما می‌نامند.
سارا گلستانی افزود: کودک به عنوان یک موجود بی‌پناه، نیازهای اولیه‌ای دارد که اگر هر کدام از این نیازها توسط والدین‌اش به هنگام و به یک میزان پاسخ داده نشود دچار تروما می‌شود.
وی تبیین کرد: اگر نیازهای کودک نادیده‌گرفته شود یا نقش کودک و والدین معکوس شده و نیازهای والدین به واسطه کودک پاسخ داده شود؛ مسبب تروما می‌شود.
گلستانی این سطح از تروما را پیچیده‌ترین نوع آن معرفی کرد و ادامه داد: این رفتارها اگر همراه پاسخ متناقض باشد عارضه جدی به همراه دارد و نکته مورد توجه به این موضوع عدم تناسب در چگونگی رفتار با کودک است و اگر این الگوی رفتاری ادامه داشته باشد، اگر چه رفتاری عادی تلقی شده اما به مرور کودک را دچار تروما می‌کند.
وی در خصوص دعواهای پدر و مادر در حضور کودک بیان کرد: کودک برای بقای خود نیاز به محیطی با ثبات و آرام دارد و دیدن این دعواها و تنش‌ها تاثیرات منفی به همراه دارد؛ اما اگر بعد از هر دعوا راه حل آن هم دیده شود، این دعوا می‌تواند منجر به يادگيری و درک متقابل شود و تنش و اضطراب را از بین ببرد.
گلستانی شرح داد: بیماری پدر و مادر هم به دلیل ایجاد نقش نادرست و در نظر نگرفتن نیازهای کودک می‌تواند منجر به ایجاد تروما شود.
این روانشناس و روان‌درمان توضیح داد: سبک آموزش در مدارس، شیوه تدریس و میزان اهمیتِ با شرایط و موقعیت کودک و متناسب با سن و خواست او می‌تواند باعث شکل‌گیری تروما شود.
وی اظهار کرد: شایان ذکر است درمان‌ها برای هر فرد روش‌های متفاوتی دارد بنابراین افراد برای یافتن راه درمان به روان‌پزشک و یا روان‌کاو مراجعه کنند و با توجه به سطح و اثر تروما تحت درمان قرار گیرند.
گلستانی ابراز کرد: درواقع باید بگوییم رویدادهایی که باعث به خطر افتادن امنیت فرد شوند، منجر به بروز آسیب روانی تحت عنوان تروما خواهند شد. در برخی مواقع این نوع آسیب به دلیل شوک روانی ایجاد می‌شود. مثلا جدایی غیرمنتظره از شریک عاطفی. این نوع تروما در اصل روان زخم است، زیرا آسیب فیزکی ایجاد نمی‌کند بلکه شما را از لحاظ روانی تحت فشار قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: قرار گرفتن مداوم در معرض اخبار بد و مشاهده تصاویر هولناک از فجایع انسانی یا طبیعی می‌تواند باعث شوک عصبی شود که آن را یکی از علت‌های بروز روان زخم می‌دانند.
این درمان‌گر توضیح داد: بیماری سخت، زندگی در محله خطرناک و تجربه مکرر حوادث هولناک باعث استرس مداوم و بی‌رحمانه می‌شود و تصادفات رانندگی، جراحت یا حملات شدید که ممکن است تنها یک‌بار رخ دهند. (اگر ناگهانی باشند و در دوران کودکی اتفاق بیفتند بسیار جدی است.) و همچنینه وقایعی مانند جراحی خصوصا در سه سال اول زندگی، فوت ناگهانی یکی از اعضای خانواده، پایان دادن به رابطه عاطفی، تجربه تحقیر و بی‌احترامی که اغلب این موارد نادیده گرفته می‌شوند می‌تواند منجر به ایجاد تروما شود.
وی افزود: این وقایع ممکن است برخی افراد را تحت تاثیر قرار دهد اما بعضی دیگر به‌راحتی از آن عبور کنند. معمولا افرادی که از قبل تحت فشار روانی، تنش و اضطراب شدید بوده‌اند، احتمال بروز روان زخم در آن‌ها بیشتر است.
علائم تروما (Trauma)
سارا گلستانی در خصوص واکنش افراد به تروما تبیین کرد: پاسخ به یک رویداد آسیب‌زا در بین افراد بسیار متفاوت است و معمولا شامل واکنش‌های احساسی و فیزیکی می‌شود که نشانه‌های احساسی و روانی و یا با علائم فیزیکی همراه باشد.
وی نشانه‌های احساسی و روانی اغلب افراد مبتلا به روان زخم گزارش کرده‌اند که پس از آسیب روانی دچار تمامی احساس‌های بد به‌طور همزمان می‌شوند. به‌همین دلیل اکثر آن‌ها با افکار خودکشی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند را این‌گونه بیان کرد: ،شوک، بی‌پناهی، عدم تمرکز، احساس غم و گناه، پریشانی ذهن، تغییرات رفتاری، خشم و تحریک‌پذیری، بی‌حالی و کمبود انرژی، اضطراب و استرس شدید، انکار و بی‌اعتقاد شدن به همه چیز، احساس شرم و سرزنش مداوم خود، احساس عدم درک شدن از طرف نزدیکان از نشانه‌های یک فردی است که در حال دست و پنجه نرم کردن با تروما است.
گلستانی نشانه‌های فیزیکی تروما را این گونه شرح داد: سردرد، بی‌خوابی، درد فیزیکی، کابوس شبانه، خستگی شدید، انقباض عضلات، افزایش ضربان قلب، با وحشت از خواب پریدن، اضطراب و بی‌قراری شدید، ابتلا به عفونت استخوان در صورت ایجاد زخم یا شکستگی از نشانه‌های فیزیکی ایجاد تروما در روان فرد است.
تروما در یک نگاه
باید بدانیم که زمان زیادی طول می‌کشد تا اثر تروماها کم شده یا به‌طور کلی از بین بروند. طول مدت درمان تروما به عوامل متعددی مانند نوع و شدت تروما، شرایط فرد و رویکرد درمانی مورد استفاده بستگی دارد. بنابراین نیاز است که برنامه‌ای جامع برای درمان فرد در نظر گرفته شده و تمام اطرافیان او مانند خانواده، همکاران، دوستان و… به اثربخش بودن درمان کمک کنند.
همچنین، توصیه شده در مدیریت تروما از درمانگرانی کمک گرفته که بتوانند با ارائه یک برنامه جامع، وضعیت فرد را کنترل کنند. در صورتی که درمان روان‌زخم به‌درستی انجام نشود، امکان دارد آثار آن تا سال‌ها بر روان فرد اثر بگذارد و تبدیل به یک وضعیت مزمن شود.
نویسنده: مریم طاهری