تئاتر مشهد از گذشته تا کنون یکه تازه بی‌رقیب صحنه‌ها بوده و هنرمندان پرآوازه بسیاری را تقدیم جامعه هنری کشور کرده است. کم نبودند زنان هنرمندی که برروی صحنه تئاتر این شهر به نقش‌آفرینی پرداختند و باعث اعتلای هنر تئاتر مشهد شدند اما به دلایل بسیار نامشان کمتر برسر زبان‌ها افتاده است. برای آشنایی بیشتر با نقش این زنان در تئاترمشهد با حمیدرضا سهیلی نویسنده،کارگردان و همچنین پژوهشگر و نویسنده کتاب «صدسال تئاتر مشهد» به گفت‌وگوپرداختیم.
سهیلی در ابتدا گفت: نخستین بار تئاتر در مشهد توسط قفقازی‌های مهاجر در دوران قاجار راه‌اندازی شد و سپس در زمان جنگ جهانی باحضور ارامنه علاقه‌مند به نمایش توسعه پیدا کرد.
نمایش‌های دبیرستانی
وی گفته هایش را درباره شرایط آن روزگار مشهد برای پذیرفتن زنان در عرصه نمایش این گونه ادامه داد: به دلیل دیدگاه‌های مذهبی و سنتی مردم مشهد در آن زمان، نقش زنان توسط مردان اجرا می‌شد. البته درهمین دوران نمایش‌های دبیرستانی در مدارس دخترانه وجود داشت که در آن‌ها برخی از دختران جسارت به خرج می‌دادند و در مناسبت‌های مختلف به ایفای نقش می‌پرداختند. این دختران علاقه‌مند به تئاتر به دور از چشم خانواده، در گروه‌های تئاتری حضور می‌یافتند و برای حفظ آبرو با نام مستعار بازی می‌کردند.
این پژوهشگر تئاتر افزود: همانطورکه گفته شد به دلیل جو مذهبی حاکم در مشهد مردان نقش زنان را بازی می‌کردند و به افرادی که نقش زن را ایفا می‌کردند، در اصطلاح «زن پوش» می‌گفتند اما اولین هنرمند مردی که به عنوان زن پوش به روی صحنه تئاتر مشهد حضور پیدا کرد،آقایی به نام «مژده» بودکه به دلیل جثه کوچک و صدای ظریفش به ایفاگر نقش زن مشهور بود. بعد از او علی اکبر اژدری و علی اکبرکاظمیان از جمله هنرمندانی بودندکه به عنوان زن پوش در تئاتر مشهد به ایفای نقش می‌پرداختند.
اولین زنان تئاتری
سهیلی در پاسخ به اینکه برای نخستین بار چه زنانی و از چه قشری پا به عرصه تئاتر مشهد گذاشتند، گفت: «مادام سونا جمشیدیان» و «مادام سیرانوش» و «مادام بوسیله سرکیسیان» اشاره کنیم. هرسه این افراد از اقلیت‌های ارمنی ساکن در مشهد بودند و نام نمایش‌هایی که این بانوان درآن سالهای دور بازی کردند در جایی ثبت نشده ولی به احتمال زیاد نمایش‌های اپراهای منظوم بوده که در آن زمان خواهان بسیاری داشته است.
وی ادامه داد: بانو «اپرت آرشین مالالان» از جمله کسانی است که اجراهای مکرری در اپراها داشته است. یکی از همین اجراهای وی به کارگردانی منصور همایونی از بانو «سونا جمشیدیان» به عنوان یکی از نخستین بازیگران زن تئاتر مشهد تقدیر به عمل آمد. یکی دیگر از نخستین زنانی که در تئاتر مشهد بازی داشته است خانم مریم گرجی بوده. متاسفانه امروزه هیچ کدام از این زنان اکنون در قید حیات نیستند.
سهیلی درباره تاثیر ورود زنان به عرصه تئاتر مشهد تصریح کرد: بی‌شک حضور بازیگران زن در تئاترمشهد تاثیر زیادی در جذب تماشاگر و اجرای نمایش‌های خانوادگی داشته است. وجود زنان در عرصه تئاترباعث شد، تا نگاه سنتی و به شدت متعصب مردم نسبت به حضورخانم‌ها در هنرهای نمایشی تقلیل پیدا کند وکم کم و درسال‌های بعد که البته چندان زود از راه نرسید، پای علاقه‌مندان زن بیشتری به بازی در تئاتر باز شود.
این پژوهشگر تئاتر با اشاره به حضور مهری مهرنیا از قدیمی‌ترین چهره‌های سینمای ایران در عرصه تئاتر مشهد تأکید کرد: جا دارد در اینجا این نکته که شاید در جایی گفته نشده را بازگو کنم و آن نیز حضور مهری مرموزنیا یا همان مهری مهرنیا هنرمند جوان آن سالهای تئاترتهران است که بنا به دعوت منصور همایونی در گروه نمایشی نادر مشهد حضور پیدا کرد. گویا منصور همایونی که همه عشقش تئاتر و اعتلای آن در این شهر بوده این خانم جوان را به مشهد می‌آورد و حتی به گفته بعضی‌ها با وجود داشتن زن و بچه، با این خانم ازدواج می‌کند تا پای او را در تئاتر مشهد ثابت کند. از دیگر زنانی که از تهران به مشهد دعوت شدند خانم پروین سلیمانی بودکه وی نیز در چندین نمایش بازی کرد.
تئاتر گلشن، یک آغاز
سهیلی با تاکید بر اینکه تئاترگلشن در حضور بیشتر خانم‌ها تاثیرگذار بوده است، بیان کرد: در اواسط دهه20 شمسی، تئاترگلشن در مشهد تاسیس شد که باعث رونق زیادی در عرصه تئاترمشهد بوده و پری سیاوشی، گیتی شیرازی، خواهران اسعدی، مهین بهرامی، فخری آبرو از جمله بازیگران تئاترگلشن هستند.
این پژوهشگر تئاتر در پایان گفت‌وگو به این نکته اشاره کرد که هرچه زمان می‌گذرد زنان بیشتری وارد عرصه هنرهای نمایشی مشهد می‌شوند. او ادامه داد: مشهورترین آنان خانم‌ها رویا کریم‌زاده، محبوبه بیات، سروناز جهانی و… بودند.