از دو سال پیش بود که بر اثر آغاز تحریم‌های اقتصادی قیمت کتاب روند صعودی بی‌سابقه‌ای پیدا کرد. برای آنهایی که خرید کتاب یکی از سرگرمی‌های روزانه‌شان است گران بودن و گران شدن کتاب چیزی تازه‌ای نیست اما این دفعه داستان کمی فرق می‌کند. کتابی که تا چند ماه قبل می‌شد با بیست هزار تومان تهیه کرد امروز با قیمت بالای پنجاه هزار تومان داخل قفسه‌های کتابفروشی خاک می‌خورد. به سایت‌های انتشارات و کتابفروشی‌های آنلاین مراجعه می‌کنی و با وجود تخفیف‌های خوب همچنان قیمت‌ها بالاست. وقتی از کتابفروشها می‌پرسی که دلشان خون است. این وسط اهل مطالعه از همه دلخورتر! شاید چون متناسب با قیمت کتاب درآمدشان زیاد نشده است.
خبرگزاری تسنیم در یک گزارش کوتاه در 30 اردیبهشت ماه امسال نوشت: «بازار کاغذ که بلافاصله بعد از تعطیلات نوروز و در همان ایام فاصله‌گذاری اجتماعی که هنوز فعالیت‌های چاپ و انتشاراتی تعطیل بودند، روند صعودی در قیمت‌ها را در پیش گرفته بود، همچنان به مسیر خود ادامه می‌دهد.» بر اساس این گزارش، قیمت هر بند کاغذ چاپ و تحریر با 72 هزار تومان نسبت به قیمت آن در فروردین ماه افزایش داشته است، امروز در بازار آزاد هر بند کاغذ چاپ و تحریر 70 گرمی به ابعاد 70 در 100 با قیمت 372 هزار تومان بفروش می‌رود. در حالی که این کاغذ تا همین چند ماه پیش بندی 280 تا 310 هزار تومان بفروش می‌رفت. سایر انواع کاغذ هم‌چون کاغذ روزنامه، کاغذ گلاسه، مقوای پشت سفید و پشت طوسی و … نیز با افزایش 10 تا 30 هزار تومانی در قیمت‌ها روبرو شده‌اند.
این خبرها و خبرهایی از این دست این روزها کابوس‌هایی تلخ برای انتشارات و کتابفروشها شده است. اما در این باره با چند نفر از کتابفروشها گفت‌وگو کردیم.
فروش کم شده است!
اسد غفوری از کتابفروش‌های قدیمی مشهد در این باره معتقد است: «گرانی قیمت باعث شده قشر کتاب‌خوان جامعه که عمدتا از اقشار متوسط جامعه هستند نسبت به قبل کمتر کتاب بخرند و به تبع کمتر هم کتاب بخوانند. البته خیلی از کتابخوانها هم این روزها به کتاب‌های دسته دوم رو آورده‌اند اما در مجموع به نسبت قبل خریدن کتاب کمتر شده است. یک کتابفروشی همین سال گذشته حاشیه خیابان دانشگاه باز کردیم که متأسفانه پول خودش را در نیاورد و مجبور شدیم آن را جمع کنیم. الان حاشیه خیابان سناباد بیش از دو نیم میلیون اجاره مغازه است که با این وضع فروش به سختی پول آن در می‌آید. طرح‌های مختلفی برای تشویق مردم به کتاب‌خوانی در سال‌های اخیر اجرا شد که مهم‌ترین آن همین طرح تخفیف فصلی کتاب بود. با اینکه طرح خوبی بود و استقبال خوبی هم از آن شد اما چون خیلی گسترده اطلاع‌رسانی نمی‌شود خیلی از مردم باخبر نمی‌شوند و حتی پیش آمده که اهالی مطالعه هم از آن بی‌خبر مانده‌اند.
عبدالوهاب واعظی با دو دهه سابقه فروش کتاب در مشهد، در این باره می‌گوید: «گران شدن قیمت کتاب تأثیر منفی در فروش آن داشته و امروز می‌بینیم که گرایش دانشجوها و قشر کم‌درآمد به کتاب‌های دسته دوم بیشتر شده است. توان خرید کتابخوانها پایین آمده و این فروش را کمتر کرده است. اگر پیش از این با مبلغ مشخصی پنجاه جلد کتاب می‌فروختیم امروز با همان مبلغ حدود بیست جلد کتاب فروخته می‌شود و این یعنی کم شدن فروش. از سوی دیگر با توجه به قیمت فزاینده اجاره مغازه‌ها کار خیلی سخت شده است. خیلی از همکارانی که در این کار هستند مالک مغازه هستند و این خوب است اما تعدادی از کسانی که به شکل استیجاری مشغول بودند در سه چهار سال اخیر حتی مغازه‌های خود را جمع کرده‌اند. در سه چهار سال گذشته چند مورد داشتیم که کلا کتابفروشیها جمع شده است.
طرح‌های تخفیف فصلی به صرفه نیست!
او ادامه داد: «من چند دوره‌ای در طرح‌های فصلی تخفیف کتاب شرکت کردم اما در سه مورد اخیر شرکت نکردم. یک علت آن این بود که بازپرداخت‌ها با تأخیر انجام می‌شد. طرح پاییز سال97 را قرار بود قبل از زمستان آن سال تسویه کنند اما به بهار 98 افتاد و ما توانستیم در اواخر فروردین پول را بگیریم. از آن سال دیگر در این طرح‌ها شرکت نکردم. طرح خوبی بود اما باید خوب هم مدیریت می‌شد. سقف مبلغ خیلی کم است چون الان صد هزار تومان فقط یک جلد کتاب می‌شود و به صرفه نیست. اگر شعار حمایت از کتابفروشی است باید تسویه‌ها طوری باشد که حمایت از کتابفروشی باشد نه اینکه کتابفروش را به زحمت بیندازد. خیلی پیش آمد که کتابفروشها ماه‌ها منتظر پرداختن بودند که متأسفانه اصلا خوب نبود».
یک اتفاق ناگوار!
از چند سال قبل ایده هدیه کتاب به جای عیدی توسط برخی در فضای مجازی مطرح و با استقبال خیلی خوبی هم همراه شد. بعد از آن می‌شد تعداد زیادی را دید که شب‌های عید در صف خرید کتاب ایستاده‌اند. چیزی که امسال با بحرانی به نام کرونا دیگر شاهد آن نبودیم.
وضع خرید کتاب جز در کتابفروشی‌های بزرگ شهر چندان مناسب نبود که بیماری شیوع بیماری کرونا وضع را به مراتب سخت‌تر کرد. پس از فرونشستن تدریجی موج بیماری کرونا و باز شدن کتابفروشیها با رعایت فاصله‌گاری هوشمند، طرح بهارانه کتاب امسال هم در اردیبهشت ماه آغاز شد. علاقه‌مندان به شرکت در این طرح می‌توانستند با ارائه کارت ملی تا سقف صد و پنجاه هزار تومان کتاب خریداری کنند که با وجود قیمت کتاب‌ها به طور متوسط می‌شد احتمالا در بهترین حالت سه یا چهار جلد کتاب خریداری کرد.
در یکی از کتابفروشی‌های بزرگ و معتبر شهر پای صحبت اهل مطالعه نشستیم. حرف‌ها بسیار بود.یک نفر گفت: «تقریبا مدتی هست که بیشتر کتاب‌ها را نگاه می‌کنم تا بخرم.» یکی دیگر گفت: «متأسفانه کتابخانه‌های عمومی زیاد نیست چون در شرایط فعلی بد نیست به جای کتابفروشی به کتابخانه برویم». یکی دیگر اذعان داشت: «دولت باید با اختصاص یارانه‌های ویژه برای حمایت از انتشار کتاب وارد میدان شود چون با این وضع بعید نیست که فروش کتاب به صفر نزدیک شود». یکی از علاقه‌مندان به کتاب هم در مورد طرح‌های تخفیف فصلی کتاب گفت: «قیمت‌ها به قدری بالا رفته که عملا با صد و پنجاه هزار تومان حتی می‌شود یک کتاب خوب خرید و به راحتی می‌شود دید که کتاب‌های قطور بالای این مبلغ قیمت‌گذاری شده‌اند.
روند صعودی ادامه دارد…
افزایش قیمت‌ها تا همین دقیقه‌ای که شما این گزارش کوتاه را می‌خوانید ادامه دارد. تیترهای اخبار در رابطه با قیمت کاغذ مدت‌هاست خیلی امیدوارکننده نیست.
اگر به پشت جلد کتاب‌های قطور نگاه کنید خواهید دید که صفرها پشت سر هم قطار شده است. این یعنی اگر به هر دلیلی عادت داشتید ماهانه مبلغی مشخص برای کتاب کنار بگذارید از این به بعد باید بپذیرید که کتاب‌های کمتری می‌توانید خریداری کنید.