حجم صادرات محصولات ایرانی به روسیه در حالی برای نخستین بار رشد ۱۰۵درصدی را تجربه کرده و از مرز یک میلیارد دلار فراتر رفته که خبرها حاکی از امضای سند ۲۰ساله میان دو کشور در آینده نزدیک و در راستای تقویت راهبرد «نگاه به شرق» از سوی کشورمان است.
به گزارش قدس آنلاین، در همین راستا، چندی پیش پوتین رئیس‌جمهور روسیه از رئیس‌جمهور کشورمان برای سفر به مسکو در اوایل سال ۲۰۲۲ دعوت کرده بود. البته افزایش میزان صادرات و تدوین و اجرای سند ۲۰ساله در حالی صورت می‌گیرد که کارشناسان تجارت خارجی معتقدند روسیه می‌تواند مهم‌ترین شریک اقتصادی کشورمان در اتحادیه اوراسیا محسوب شود و در معادلات اقتصادی کشور نقش تعیین‌کننده داشته باشد اما از چنین ظرفیتی غفلت شده است.
امسال صادرات به روسیه ۳۰درصد رشد داشت
در همین باره کامبیز میرکریمی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: از زمانی که موافقت‌نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اوراسیا امضا شده، ایران برای صادرات کالاهای خود به روسیه امتیازات خوبی گرفته است. با وجود اینکه روسیه ظرفیت بالایی برای جذب کالای ایرانی دارد اما آثار این موضوع در آمار و ارقام مبادلات چندان دیده نمی‌شد و اقدام‌های مؤثری انجام نشده است. با این حال این موانع یکی‌یکی برطرف شد از جمله اینکه مسیر جاده زمینی برقرار شد و تعرفه‌ها کاهش یافت. همچنین قرار است خروجی راه‌آهن شوروی سابق که وارد مرز ایران شده، تغییر یابد. همچنین سرمایه‌گذاری خوبی روی جاده‌های زمینی کریدور شمال – جنوب صورت گرفته و سخت‌گیری‌های مربوط به ویزا کمتر شده، اقدام‌هایی که موجب شده شاهد افزایش تدریجی تجارت ایران و روسیه باشیم.
میرکریمی افزود: البته حجم تجارت پس از امضای موافقت‌نامه جهش یافت، بدین ترتیب از سال ۹۸ که موافقت‌نامه تجارت آزاد عملیاتی شد رشد خیلی خوبی را شاهد بودیم. حتی در مقطعی که کرونا شیوع یافت و مرزها بسته شد، میزان صادرات رشد داشت و از رقم ۲۸۰ میلیون دلار در سال ۹۸ به ۴۹۰ میلیون دلار و سپس ۵۰۲ میلیون دلار رسید. امسال هم حدود ۳۰ درصد رشد صادرات داشتیم که تا آخر سال از یک میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. دلیل این امر هم به خاطر راه‌اندازی و ایجاد زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است، بنابراین پیش‌بینی می‌شود سال‌های آینده نیز همین روند ادامه یابد.
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه معتقد است: البته برخی مسائل و مشکلات داخلی در مسیر تجارت با روسیه وجود دارد که باید مرتفع شود. برای مثال صادرکنندگان نمی‌توانند با توجه به ارز دونرخی موجود در سامانه نیما، محصولاتشان را بر اساس نرخ نیمایی به فروش برسانند و رقابت نابرابری ایجاد شده است. صادرکنندگانی هستند که محصولات را به صورت غیررسمی با کارت‌های بازرگانی دیگران صادر می‌کنند و یا حتی پولشان را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند؛ بنابراین در چنین شرایطی صادرکننده‌ای که به دنبال کار قانونی است، مجبور می‌شود ارز خود را به سامانه نیما بیاورد و بسیار ارزان‌تر بفروشد، موضوعی که این فرد نمی‌تواند با متخلفان عرصه صادرات رقابت کند. اگر این‌ها برطرف شود جهش صادراتی کماکان ادامه خواهد داشت.
قرارداد ۲۰ساله؛ نقشه راهی برای مسیر توسعه
وی تصریح کرد: البته نظام بانکی و اصلاح و رونق آن نیز مؤثر است. اگر ارز دونرخی و محدودیت‌های ارز نیما برداشته شود، یقین داشته باشید همین حالا نیز از نظام بانکی استفاده بیشتری خواهد شد زیرا روسیه تنها کشوری است که کماکان روابط بانکی با ایران دارد.
میرکریمی همچنین درباره قرارداد ۲۰ساله ایران و روسیه گفت: بعید است آن‌هایی که نسبت به این قرارداد انتقاد می‌کنند، اطلاعات کافی و دقیقی از جزئیات داشته باشند. چنین قراردادهایی معمولاً به عنوان نقشه راه هستند و در مسائل کلان مطرح می‌شوند نه امور جزئی. موافقت‌نامه مهم با روسیه، موافقت‌نامه تجارت آزاد است و موافقت‌نامه‌هایی همچون قرارداد ۲۰ساله نیز به نوعی نقشه راه هستند که دیگر موافقت‌نامه‌ها را ملزم می‌کنند تا در ذیل آن پیگیری، امضا و اجرایی شوند.
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه ادامه داد: قطعاً انتقاد منتقدان از گسترش روابط با روسیه در قالب موافقت‌نامه‌ها و قراردادهای بلندمدت و متعدد، چندان منطقی و نتیجه‌بخش نیست زیرا این یک اصل طبیعی است که کشور بایستی با کشورهای راهبردی مانند روسیه موافقت‌نامه‌های گسترده داشته باشد. هر چه تعداد این گونه موافقت‌نامه‌ها بیشتر و بلندمدت‌تر باشد پیمودن مسیر توسعه راحت‌تر است. در واقع از طریق این گونه توافقات است که مسیر همکاری‌ها و چشم‌انداز اقدام‌های تجاری مشخص می‌شود.
وی تأکید کرد: در حوزه‌هایی مانند محصولات پتروشیمی و فولاد، ما با روسیه رقیب محسوب می‌شویم و چشم‌انداز تجاری برای این زمینه‌ها مطرح نیست، بنابراین چندان نمی‌شود در این زمینه‌ها همکاری داشت؛ اما می‌توان در زمینه فنی و فناوری با یکدیگر همکاری کرد. علاوه بر این باید گفت بین ایران و روسیه اختلاف درجه حرارت وجود دارد و یا روسیه همانند ایران درگیر تنش‌های آبی نیست. تمامی این‌ها مزیت‌هایی را برای تجارت با روسیه فراهم می‌کند تا حجم مبادلات بالاتر رود. گرچه در عرصه محصولات بالادستی، چشم‌انداز همکاری‌ها چندان گسترده نیست اما در محصولات پایین‌دستی پتروشیمی و ساخت محصولات پلاستیکی می‌توان اقدام‌های خوبی انجام داد؛ زیرا برای این کار، امتیازات گمرکی خوبی از روسیه گرفته شده و کشورمان سرمایه‌گذاری مطلوبی در کشور خودمان انجام داده است.
میرکریمی اظهار کرد: کشورمان باید از ظرفیت روسیه در زمینه کشت فراسرزمینی، واردات نهاده‌های وابسته به آب مانند نهاده‌های جو و نهاده‌های دامی و… استفاده ببرد. حتی در واردات گوشت و دیگر محصولات که نیاز به آب شدید دارد و مزیت نسبی اقتصاد ایران نیست، می‌توان کمبودها را از طریق تجارت با روسیه جبران کرد. همچنین با توجه به موافقت‌نامه‌ای که امضا شده، درها به روی صادرات بسیاری از مواد غذایی و محصولات لبنی ایران باز شده است اما باید نهادهای مختلف داخلی با طرف روسی همکاری داشته باشند تا مشکلات فنی حل شود.
وی گفت: رفع مسائل ترانزیتی نیز در افزایش حجم تجارت مؤثر است، بایستی مسائل مربوط به زیرساخت‌های مسیر کریدور شمال- جنوب و مشکلات تردد از گمرکات برای کامیون‌ها مرتفع شود و مسیرهای موازی باز شود. طبیعتاً اگر مرز مربوط به شرق دریای خزر باز شود تا این حد شاهد تردد کامیون‌ها در مرز ایران و آذربایجان و از آنجا به روسیه نخواهیم بود. همچنین باید هر چه زودتر راه‌آهن شمال- جنوب و قطعه مربوط به آستاراخان تکمیل شود تا جهش صادراتی تداوم یابد.