با آغاز فصل انتخابات مقدماتی در آمریکا، دیپلماسی میان ایران و آمریکا به حالت رکود درآمده است. مدت‌هاست که ترامپ صحبتی درباره گفت‌وگو با ایران نکرده است. برخی ناظران معتقدند که ترامپ در فرصت باقی مانده تا انتخابات سوم نوامبر 2020، به مدیریت تنش‌ها با ایران اکتفا خواهد کرد بدون اینکه تصمیم بزرگ و قاطعی اتخاذ کند. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی ترامپ ادامه فشار حداکثری و تضعیف اقتصاد ایران را بهترین و کم هزینه‌ترین گزینه پیش روی خود می‌داند. این را می‌توان از توئیت چند هفته پیش او خطاب به محمد جواد ظریف، در واکنش به مصاحبه وزیر خارجه ایران با نشریه آلمانی اشپیگل که در آن به منتفی نبودن گزینه مذاکره با آمریکا در صورت برداشته شدن تحریم‌ها از سوی ترامپ اشاره کرده بود، به روشنی دریافت. ترامپ در توئیتی به زبان فارسی نوشت «وزیر امور خارجه ایران می‌گوید ایران خواستار مذاکره با ایالات متحده است اما می‌خواهد که تحریم‌ها برداشته شود. نه، مرسی!».
فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف
با فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف در برجام از سوی اروپا، انتظار می‌رفت که چنانچه ایران و اروپا ظرف دو ماه اختلافات برجامی خود را حل و فصل نکنند، پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل بازگردد. موضوعی که با سفر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران از حالت ضرب العجل خارج شد. جوزپ بورل پس از دیدار با مقامات ایرانی، تاکید کرد که اتحادیه اروپا قصد ندارد با فعال کردن این مکانیسم به توافق هسته‌ای با ایران پایان دهد «بلکه هدف اول، زنده نگه داشتن این توافق و زمان دادن به مذاکرات است».
بورل تاکید کرد که آلمان، بریتانیا و فرانسه که خواهان فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف شده بودند، قصد ندارند برای لغو توافق هسته‌ای به شورای امنیت مراجعه کنند. او گفت: «اتحادیه اروپا به‌طور نامحدود مهلت حل‌وفصل اختلافات در رابطه با توافق هسته‌ای 2015 (برجام) را تمدید خواهد کرد تا از ارجاع این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل یا اعمال تحریم جدید علیه ایران جلوگیری کند.
روز 14 ژانویه، کشور‌های اروپایی عضو برجام – فرانسه، بریتانیا و آلمان- با صدور بیانیه‌ای مشترک، آغاز راه‌اندازی مکانیسم حل اختلاف را اعلام کردند. در رابطه با این اقدام، گمانه‌های متعددی مطرح شد. نخستین گمانه این بود که اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف، از سوی آمریکا تحت فشار قرار گرفته‌اند. روزنامه واشنگتن پست در گزارشی این گمانه را تایید کرد و نوشت که یک هفته قبل از فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف، دولت ترامپ به طور غیرعلنی سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا را به اعمال تعرفه 25 درصدی بر خودرو‌های اروپایی در صورت عدم فعال سازی مکانیسم حل اختلاف تهدید کرده بود.
اگر چه اعمال فشار آمریکا به اروپا تایید شد، اما این سوال همچنان بی‌پاسخ ماند که هدف نهایی آمریکایی‌ها از وادار کردن اروپا به فعال سازی مکانیسم حل اختلاف چه بود؟ آیا آن‌ها می‌خواستند ایران را برای مذاکره تحت فشار قرار دهند؟ یا اینکه صرفا دنبال افزایش فشارها بر ایران بودند؟ اروپایی‌ها بعد از فعال سازی این مکانیسم خواستار از سرگیری مذاکرات با ایران برای امضای توافق جدید یا به تعبیر نخست وزیر بریتانیا؛ امضای «توافق ترامپ» شدند. اما آمریکا که ظاهرا بعد از ماجرای ترور شهید سردار سلیمانی از آرام شدن اوضاع خاورمیانه مطمئن شده، هیچ تمایلی برای ورود به مذاکره با ایران نشان نمی‌دهد و حتی بر تحریم‌ها علیه ایران اضافه می‌کند. وزارت خزانه داری آمریکا، سه ماه فرصت داده که طرف‌های خارجی از دادوستد با بخش صنایع و معادن ایران منصرف شوند. چندی پیش دولت ترامپ در اقدامی که می‌تواند نشان دهنده اصرار آمریکا بر ادامه فشارها علیه ایران باشد، سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس آن، علی اکبر صالحی، را به لیست تحریم‌ها اضافه کرد. وزارت خارجه آمریکا، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تحریم‌های جدید بر اساس فرمان اجرایی شماره 13382 اعمال شده اند. این فرمان، اشاعه کنندگان تسلیحات کشتار جمعی و حامیان آن‌ها را هدف قرار می‌دهد.
رضایت آمریکا از وضعیت فعلی
برخی منابع آمریکایی می‌گویند آمریکا از وضعیت فعلی راضی است و به امید وقوع فروپاشی در ایران، خواهان ادامه این وضعیت است. زمانی که دولت ترامپ از برجام خارج شد و کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران را طراحی کرد، از سوی بسیاری از ناظران به جنگ طلبی در برابر ایران متهم شد. این در حالی است که ترامپ به رغم استخدام افراد تندرویی مانند جان بولتون، دنبال جنگ نظامی مستقیم و تمام عیار با ایران، به سبک جنگ‌های عراق و افغانستان، نبود. اما تشدید فشارها بر ایران، خصوصا تحریم کل صادرات نفت این کشور، رویارویی نظامی محدود و مقطعی میان تهران و واشنگتن را محتمل کرد. در نتیجه، آمریکایی‌ها با اعزام نیرو و تجهیزات نظامی بیشتر به خاورمیانه، به فکر برقراری نوعی بازدارندگی در مقابل ایران افتادند. بعد از ترور شهید سردار سلیمانی، آمریکایی‌ها ادعا کردند که این بازدارندگی ایجاد شده و در نتیجه احتمال جنگ تمام عیار، کمتر شده است. اما این اجتناب از جنگ به هیچ وجه به معنای تمایل کاخ سفید برای ورود به مذاکره یا صلح با ایران نبود. بلکه راهی برای حفظ فشار‌های اقتصادی بر ایران بود بدون اینکه این کشور بتواند تحریم‌ها را برای آمریکا هزینه‌بر کند.
آمریکایی‌ها به صراحت به این مسئله اشاره می‌کنند و حتی امیدوارند که در صورت ادامه این فشارها، ایران از داخل به فروپاشی دچار شود. مقامات آمریکایی به روزنامه وال استریت ژورنال گفته‌اند با فروکش کردن خصومت‌ها بین ایران و آمریکا، دولت ترامپ به دنبال حفظ فشارها علیه تهران بدون سوق دادن منطقه به یک تقابل جدید است. مقامات آمریکا مطمئن هستند که ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش دنبال اجتناب از جنگ مستقیم با آمریکا هستند. از دیدگاه اعضای کلیدی تیم امنیت ملی ترامپ، ایران در اثر تقابل ضعیف شده و سعی می‌کند موقعیت داخلی خود را تقویت کند.
به نوشته وال استریت ژورنال؛ مقامات ارشد آمریکا، ترامپ را تشویق می‌کنند که محکم بایستد، اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را ادامه دهد و منتظر بماند و ببیند که آیا اروپایی‌ها برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اقدام می‌کنند یا نه. برخی از کسانی که از تصمیم ترور شهید سردار سلیمانی در سوم ژانویه حمایت کردند، ادعا می‌کنند که استمرار فشار بر ایران می‌تواند حکومت را تضعیف و حتی در آینده نزدیک موجب فروپاشی آن شود.
مقامات دولت ترامپ در ظاهر می‌گویند دنبال «تغییر رژیم» در ایران نیستند، اما به نوشته وال استریت ژورنال، برخی مقامات آمریکا معتقدند که فروپاشی در ایران می‌تواند راه را برای روی کار آمدن یک دولت میانه‌روتر هموار کند. بر همین اساس، آن‌ها به موازات اعمال فشار‌های سنگین اقتصادی، از ورود به جنگ مستقیم با ایران خودداری می‌کنند. اما در عین حال، از مذاکره با ایران هم اجتناب می‌کنند. تاکنون، فرانسه، عمان، ژاپن، عراق و قطر سعی کرده‌اند آمریکا را به مذاکره با ایران ترغیب کنند. ایران نیز بار‌ها اعلام کرده که در صورت رفع تحریم‌ها، حاضر است با مقامات آمریکا مذاکره و دیدار کند. ولی آمریکا مصرانه بر ادامه تحریم‌ها تاکید می‌کند. یک دیپلمات ایرانی به وال استریت ژورنال گفت: «مهم نیست از چه کانالی (برای برقراری ارتباط با آمریکا) استفاده کنیم؛ مانع اصلی آن سوی اقیانوس اطلس (آمریکا) است.»