یک روانشناس:
نور اندک و ظاهر خانه میتواند باعث افسردگی شود
تا روزگاری نه چندان دور، خانهها دستکم از لحاظ ظاهری محل امن و آرامش بود. حیاطهایی که سبز و شاداب از درخت و گل و گیاه بود با حوض و پاشویه وایوان و اگر موقعیت اقتصادی و اجتماعی صاحبخانه بهتر بود گاه برخوردار از چهارباغ و استخر و ستونهایی به بلندای آسمان. داخل خانهها آراسته میشد به اُرُسیهای شیشهرنگی و آیینهکاری و سطحهای مزین به کاشی و جز اینها. این منازل، انگار بازتابی از یک بهشت زمینی بودند که لابد در آن کمتر اثری از اضطرابها و دلشورههای خاص دوران مدرن بود؛ اما هر چه زندگیها مدرنتر شد خانههای ایرانی از آن معاریها و آرایههای پر از طراوت فاصله گرفت. حالا شهرهای رو به گسترش پر شده از مکعبهای یکشکل و دلگیر و به دور از روشنای منازل قدیم و قوسهای طاقیها و گنبدها و سرسبزی حیاطها. اتفاقی که میتوان اثرات نامطلوبی بر روحیهی شهروندان بگذارد و حتی آنها را به سمت افسردگی بکشاند. در همین زمینه نظر یک روانشناس را جویا شدیم و از او راهکار خواستیم تا بدانیم در زندگی ماشینی امروز و در برابر معماریهای کنونی، چگونه از روح و روان خود مراقبت کنیم. ، و استاد دانشگاه:
دکتر حسین روزبهانی میگوید: امروزه ساختمانها بر اثر مدرنیته همه یکشکل شده و هیچگونه پیشزمینهی فرهنگی ندارد. این امر میتواند بر احساسات ما تأثیر بگذارد. در زندگی ماشینی امروز و با وجود فراگیر شدن برجها و ساختمانهای بلند، خانه دیگر آن آرامش و حس خوب را به ما نمیدهد؛ ولی در گذشته خانهها حیاط و حوضی داشت یا دلایلی نوستالژیک که ما را برمیگرداند به سن پایینتر و گذشتهمان و میتوانست خاطرات خوبمان را تداعی کند.
این روانشناس بالینی با تأکید بر اینکه خانهها و معماریهای جدید چنین حسهایی را به ما نمیدهد، در عین حال متذکر میشود: البته نمیتوان با قطعیت گفت که ظاهر و این سبک ساختمانسازی که در شهرها دارد اتفاق میافتد از لحاظ ایجاد افسردگی در افراد، تأثیر مستقیمی میگذارد، بلکه میتواند یکی از عوامل تشدیدکنندهی افسردگی باشد. وقتی افراد در کوچههایی با خانههای یکشکل و آپارتمانی زندگی میکنند و حیاطی دیگر وجود ندارد و آن اتفاقات جذاب کودکی را دیگر نمیبینند ممکن است دیگر آن آرامش گذشته را نداشته باشند و زندگیشان به سمت زندگی ماشینی برود که یکی از عوامل اضطراب و افسردگی هم میتواند همین باشد.
او معتقد است آنچه در معماری کنونی میتواند تأثیر مستقیم بر روح و روان افراد بگذارد، نه ظاهر بیرونی ساختمانها بلکه ویژگیهای ظاهری داخل آنهاست: سازههای داخل و سبک داخلی ساخت بناها از جمله کاربرد رنگهای تیره و نورهای کم که به عنوان مثال بهتازگی در سرویسهای بهداشتی مُد شده، میتواند تأثیر مستقیم داشته باشد و فرد را به سمت افسردگی سوق دهد. نور کم یکی از دلایل افسردگی بهویژه افسردگی فصلی است که به علت زیاد بودن طول شب و تأمین نشدنویتامین دی – که از نور خورشید دریافت میشود – وزمان بیشتر خوابیدن افراد پدید میآید. برای نمونه اگر به زندگی مردم کشورهای اسکاندیناوی توجه کنیم میبینیم به علت برخورداری کمتر از نور خورشید در شبانهروز مجبورند ویتامین دی مصرف کنند.
این استاد دانشگاه میگوید: خانهای که نورش کم و تاریک است و حیاط و دار و درخت و طبیعت زیبا و گلآرایی و امکان تحرک برای افراد ندارد قطعا میتواند تأثیر منفی بر سلامت روان افراد بگذارد و سبب بالا رفتن اضطراب و حتی افسردگی شود.
اما آیا راهکارهایی برای مقابله با این وضعیت وجود دارد؟ روزبهانی پیشنهاد میدهد: با توجه به مسائل اقتصادیموجود و برخوردار نبودن افراد از توانایی خرید خانههای حیاطدار و ویلایی یا دارای باغ و اجبار به زندگی در آپارتمانهای کوچک، میتوان بهجای به سر بردنزمانهای زیادی در خانه، از طبیعت استفاده کرد و روزهای تعطیل مانند صبح پنجشنبه یا صبح جمعه به دل طبیعت رفت و نیازهایی را که در طول هفته برآورده نمیشود در آخر هفته تأمین کرد. اطراف شهرها طبیعت بکری وجود دارد که میشود از آن استفاده کرد و اگرچه صددرصد جایگزین کمبودهای یادشده نمیشود، در پیشگیری از افسردگی بسیار میتواند به ما کمک کند.
این روانشناس تصریح میکند: افرادی که به علت افسردگی به من مراجعه میکنند معمولا نور خانهشان خیلی کم است و مثلا فقط از یکی دو لامپ استفاده میکنند که این نشاندهندهی تأثیر وضعیت زندگی بر افسردگی است. شایسته است که سعی کنیم از نورهای مکمل زرد و سفید در خانهها استفاده کنیم یا در قسمتی از خانه گل و گیاه قرار دهیم که دو سه بوته هم باشد کافی است و میتواند تأثیر زیادی بر حال روحی بگذارد. همین که افراد رشد آن گل و گیاه را ببینند و به آن رسیدگی کنند خیلی میتواند بر طراوت و بالارفتن سلامت روحیشانمؤثر واقع شود. از دیگر راهکارهای مناسب میتوان بهفنگشویی [(هنرِ چینیِ چیدمان اشیا و محیط برای ایجاد آرامش)] اشاره کرد که بر زندگی ساکنان محیطهایی مانند آپارتمان تأثیر میگذارد.
نویسنده: وحید حسینی