مادوی الرشید
هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه عربستان به نقش محوری خود به عنوان موکل ایالات متحده که منافع آمریکا در منطقه را تسهیل می‌کند، باز خواهد گشت، وجود ندارد. سایر کشور‌های کوچکتر یعنی امارات و قطر علاوه بر متحدان دیرینه ایالات متحده شامل اسرائیل، مراکش، اردن و مصر این نقش را از ریاض ربوده اند. به نظر می‌رسد که با عقب نشینی ایالات متحده از سراسر خاورمیانه، ریاض به یک عامل بی ارتباط با منافع آمریکا تبدیل شده است.
در سطح بین المللی، عربستان سعودی نتوانسته است نقش محوری را که پیش از به قدرت رسیدن ولیعهد محمد بن سلمان به آن عادت کرده بود، بازیابد. سال ۲۰۲۱ مجموعه‌ای از ناامیدی‌ها را برای ریاض به همراه داشت، در کنار این درک که دیگر تنها قدرتی نیست که متحدان غربی اش برای کنترل جهان عرب و اسلام به آن تکیه می‌کنند.
به حاشیه راندن عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت. هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه این کشور به نقش محوری خود به عنوان موکل ایالات متحده که منافع آمریکا در منطقه را تسهیل می‌کند، باز خواهد گشت، وجود ندارد. سایر کشور‌های کوچکتر یعنی امارات و قطر علاوه بر متحدان دیرینه ایالات متحده شامل اسرائیل، مراکش، اردن و مصر این نقش را از ریاض ربوده اند. به نظر می‌رسد که با عقب نشینی ایالات متحده از سراسر خاورمیانه، ریاض به یک عامل بی ارتباط با منافع آمریکا تبدیل شده است.
روابط ریاض و واشنگتن از زمان روی کار آمدن جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در ژانویه ۲۰۲۱ با چالش‌هایی مواجه شده است. پس از آن که وی مجوز انتشار گزارش محرمانه سیا در مورد قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار را صادر کرد، ولی اقدامی در این زمینه انجام نداد، عربستان سعودی نفس راحتی کشید. اما ماه عسل آمریکا و عربستان کوتاه مدت بود و به دلیل ترجیح آشکار ایالات متحده برای تعامل انتخابی با محمد بن سلمان با مشکل مواجه شد.
به نظر می‌رسد که ولیعهد دیگر نه در واشنگتن و نه در هیچ پلتفرم بین المللی دیگری که آمریکا رهبری آن را بر عهده گرفته است، مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. در همین ارتباط باید اشاره کرد که محمد بن سلمان در جلسات اخیر جی ۲۰ و نشست آب و هوایی COP۲۶ شرکت نکرد، زیرا تضمینی برای دست دادن با بایدن و دیگر رهبران جهان و یا عکس گرفتن در کنار آن‌ها وجود نداشت. ولیعهد سعودی همچنین افتخار کمک به ایالات متحده در طول بحران تابستانی در افغانستان را که نیرو‌های نظامی آمریکا از آن عقب نشینی کردند، نداشت.
آنچه در بالا گفته شد، لزوماً به این معنی نیست که محمد بن سلمان برای همیشه حذف خواهد شد. ایالات متحده به آغاز تعامل انتخابی با عربستان سعودی ادامه می‌دهد و با پایان یافتن سال ۲۰۲۱، ایالات متحده می‌خواهد اطمینان حاصل کند که نفت عربستان به مقدار فراوان در بازار‌ها جریان می‌یابد تا مبادا قیمت نفت همچنان افزایش یابد و در نتیجه بهبود اقتصاد غرب پس از دو سال تضعیف شود. با این حال، اختلال ناشی از کووید-۱۹ و تقاضای کم انرژی در کنار ظهور نوع اومیکرون نوید می‌دهد که سال ۲۰۲۲ سال دیگری از عدم قطعیت باشد.
بحران جدید
در همین حال، یک بحران جدید بین عربستان سعودی و ایالات متحده آغاز شده است، زیرا مهمات ریاض برای دفاع از خود در برابر حملات پهپادی و موشکی یمن در حال تمام شدن است. گزارش اخیر وال استریت ژورنال نشان داد که سیستم موشکی زمین به هوای پاتریوت عربستان که توسط ایالات متحده ارائه شده است، به طور خطرناکی با کمبود مواجه است.
سنای آمریکا ماه گذشته با ۶۷ رای موافق در مقابل ۳۰ رای مخالف، قطعنامه ممنوعیت فروش پیشنهادی ۲۸۰ موشک هوا به هوا به پادشاهی را با شکست مواجه کرد. بسیاری از حامیان فروش تسلیحات به عربستان سعودی در واشنگتن ترجیح می‌دهند به تسلیح بدون قید و شرط این کشور ادامه دهند، بدون اینکه تعهدی برای پایان دادن به جنگ یمن داشته باشند. حال آنکه این موضوع اولویت بایدن بود.
عربستان سعودی مطمئناً در معرض حملات پهپادی بیشتر حوثی‌ها قرار خواهد گرفت، حوثی‌هایی که قبلاً توانایی‌های خود را برای هدف قرار دادن میادین نفتی عربستان و اختلال در تولید نفت آزمایش کرده‌اند. محمد بن سلمان شدیداً به پایان دادن به این جنگ نیاز دارد، جنگی که ثابت شده است نتیجه‌ای برای ریاض ندارد و پرهزینه است. پیش بینی می‌شود که رابطه او با بایدن در سال ۲۰۲۲ همچنان سرد خواهد بود. ولیعهد عربستان می‌تواند روی روسیه و چین برای کمک به بازسازی شرایط او در صحنه بین المللی حساب کند، اما آن‌ها جایگزینی برای اتحاد قدیمی آمریکا و عربستان نیستند. علاقه روسیه به ریاض بر نفت و تجارت رو به رشد با ریاض متمرکز است و تمرکز اندکی بر موضوع اسلحه دارد، بنابراین پکن نمی‌تواند جایگزین واشنگتن شود. به همین ترتیب، چین از فرصت‌های اقتصادی بیشتر در عربستان سعودی استقبال می‌کند، اما علاقه‌ای به مسائل سیاسی و فرهنگی ندارد.
محمد بن سلمان به دلایل زیادی نمی‌تواند ناگهان به سمت شرق حرکت کند. زرادخانه نظامی او مبتنی بر غرب است و او هنوز در آرزوی احیای روابط کشورش با ایالات متحده است که در دوران ترامپ در اوج بود. او می‌تواند در ریاض بنشیند و منتظر انتخابات بعدی آمریکا باشد که ممکن است رئیس جمهور دوستانه تری را به کاخ سفید بیاورد.
جارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا، در تلاش برای جذب سرمایه برای صندوق سرمایه گذاری جدید خود، توجهش را به ریاض و دیگر پادشاهان خلیج فارس معطوف کرد. تنها محمد بن سلمان به این درخواست او پاسخ مثبت داد، در حالی که دیگر حاکمان خلیج فارس مایل به سرمایه گذاری روی کوشنر و معاملات مالی او نبودند. ولیعهد عربستان مایل است از صندوق سرمایه گذاری عمومی خود برای تضمین آینده سیاسی اش در واشنگتن در صورتی که یک رئیس جمهور دوست جمهوریخواه در سال ۲۰۲۴ به قدرت برسد، استفاده کند.
نگاه به اروپا
محمد بن سلمان همچنین می‌تواند توجه خود را به بریتانیا و اروپا معطوف کند، که هر دو فرصت‌طلب هستند و می‌خواهند با ولیعهد همکاری داشته باشند، بدون اینکه اجازه دهند سوابق حقوق بشری افتضاح او معامله‌های تسلیحاتی آینده را با مشکل مواجه کند. بریتانیا روابط نزدیکی با ریاض دارد و دولت محافظه‌کار کنونی حاضر نیست فرصت‌های آینده را به خاطر حفظ حقوق بشر تضعیف کند. به این ترتیب، بریتانیا همچنان دومین تامین کننده تسلیحات به عربستان سعودی باقی خواهد ماند.
امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در سفر اخیرش به ریاض ولیعهد عربستان را به گرمی در آغوش گرفت. زیرا تاجران، فروشندگان اسلحه و حتی روشنفکران تلاش کردند شاهزاده را مجذوب خود کرده و فرصت‌های مالی را تضمین کنند. قابل ذکر است که مکرون اولین رهبر اروپایی بود که پس از قتل خاشقچی در سال ۲۰۱۸ وارد ریاض شد.
یکی از دغدغه‌های اصلی مکرون حل بحران عربستان و لبنان به گونه‌ای بود که کمک مالی به اقتصاد در حال شکست لبنان را تضمین کند. باید دید که آیا ماکرون موفق خواهد شد یا خیر، زیرا التیام شکاف عربستان با لبنان بدون دستیابی به راه حلی با ایران که از حزب الله، دشمن اصلی عربستان سعودی حمایت می‌کند، امکانپذیر نیست.
سایر رهبران اروپایی ممکن است تمایلی به پذیرش ولیعهد سعودی نداشته باشند، با توجه به اینکه حوزه‌های انتخابیه آن‌ها به عملکردشان نگاه می‌کنند و پارلمان‌های آن‌ها ممکن است به طور کامل از مشارکت نزدیک‌تر با ریاض یا معاملات تسلیحاتی جدید حمایت نکنند.
در سال ۲۰۲۲، همه متحدان بین المللی عربستان سعودی در صورتی که بخواهند به توطئه‌ها و جنایات قبلی خود ادامه دهند، در کشورهایشان با چالش‌هایی مواجه خواهند شد. محمد بن سلمان ممکن است برای بازگرداندن شکوه قبلی عربستان سعودی تلاش کند، زمانی که اولین کشوری بود که جامعه بین المللی برای حل بسیاری از مشکلات پیش روی جهان عرب به آن متوسل می‌شد./ انتخاب