جدیدترین داده‌های صنعتی حکایت از ورود بازیگران جدید خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران دارد. حجم کل سرمایههای خارجی مصوب در ۹ماه منتهی به آذر امسال، ۳/ ۳میلیارد دلار ثبت شده که از این میزان سهم بخشهای صنعت، معدن و تجارت بیش از ۸/ ۲میلیارد دلار است. رشته فعالیت «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» بیشترین جذابیت را برای سرمایه‌گذاران دارد؛ به‌گونه‌ای‌که این رشته فعالیت هم به لحاظ تعداد پروژه‌ها و هم به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری در رتبه اول قرار گرفته است.
به گزارش دنیای اقتصاد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخشهای صنعت، معدن و تجارت، حدودا دو برابر شده است. آمارهای رسمی از تصویب ورود 2میلیارد و 804میلیون دلار سرمایه خارجی در 9ماه منتهی به آذر 1400 حکایت دارد. عراق (به لحاظ تعداد پروژه)، صربستان و هلند (به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری) از جمله کشورهایی هستند که به‌تازگی در زمره بازیگران مهم عرصه سرمایه‌گذاری خارجی ایران قرار گرفته‌‌‌اند.
گزارش تازه وزارت صنعت، معدن و تجارت از حجم جذب پول در بازه فروردین تا آذر1400 از افزایش بیش از 3/ 1میلیارد دلاری جذب سرمایه خارجی در کشور نسبت به سال قبل در بخشهای تولیدی و تجاری حکایت دارد. این رشد که عموما به دلیل کلید خوردن پروژه تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن در استان سیستان و بلوچستان از سوی سرمایه‌گذاران کشور غنا حاصل شده، از سهم 84درصدی بخشهای صنعت، معدن و تجارت از کل سرمایههای خارجی جذب‌شده در کشور خبر می‌دهد. این نسبت وضعیتی را نشان می‌دهد که تاکنون و از ابتدای دهه 90 تجربه نشده و از شدت گرفتن ورود سرمایه به بخش تولید و تجارت کشور حکایت دارد. پیش از این، تنها در سال 1392 سهم تزریق پول خارجی به صنعت از کل سرمایه‌گذاری خارجی کشور به مرز 80درصد رسیده بود که در 9ماه اول 1400 این عدد رکورد زده است. پنج استان نخست از لحاظ حجم سرمایه‌گذاری شامل استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، کرمان، تهران و البرز هستند که سیستان و بلوچستان 68درصد از کل سرمایه خارجی واردشده به بخش صنعت را که معادل 8/ 2میلیارد دلار بوده، به خود اختصاص داده است. از میزان کل ورودی‌های سرمایه به بخش صنعت، معدن و تجارت، 2میلیارد و 558میلیون دلار در حال طی مراحل اجرایی است و تنها 216میلیون دلار مجوز بهره‌‌‌برداری دریافت کرده است. آمارهای 9ماهه جذب سرمایه خارجی در کشور نشان می‌دهد که کل سرمایههای خارجی واردشده به کشور نسبت به 9ماه 1399 حدود یک‌میلیارد و 84میلیون دلار کم شده است. کل طرح‌‌‌ها در این دوره از 129 به175 طرح رسیده و افزایش 6/ 35درصدی را تجربه کرده، اما در همین دوره، حجم پول ورودی به کشور در نتیجه این طرح‌‌‌ها 7/ 24درصد افت کرده است. از دیگر نکات جالب گزارش تازه وزارت صمت، جذب بیش از 334میلیون دلار سرمایه در بخش «کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» است که باعث شده این بخش به یکی از چهار گروه نخست سرمایهپذیر در 9ماه نخست 1400 در کشور تبدیل شود. آلمان که پیش‌تر در ردیف کشورهایی با بیشترین پروژه صنعتی در ایران بود، در گزارش 9ماه 1400 از فهرست خارج شده و جای خود را به عراق داده است. در میان کشورهای سرمایه‌گذار، افغانستان همچنان در زمره پنج‌سرمایه‌گذار اصلی از نظر حجم ارزی و تعداد پروژه است. جزئیات آمارها نشان می‌دهد که بعد از غنا که از نظر حجم تزریق پول با 680/ 1میلیارد دلار اول است، امارات‌متحده عربی و افغانستان در ردههای دوم و سوم هستند. امارات به عنوان دومین سرمایه‌گذار خارجی بخش صنعت، به واسطه برنامه‌‌‌های متعدد ساخت و تولید در ایران، در بخش‌‌‌هایی از صنایع کارخانه‌‌‌ای کشور سرمایه‌گذاری کرده است. این کشور که پس از غنا، با بیش از 823میلیون دلار سرمایه‌گذاری، دومین کشور سرمایه‌‌‌فرست به ایران بوده، در 9ماهه امسال 13پروژه مختلف را در کشور در دست دارد.
از نظر تعداد پروژه، چهار بخش مختلف شامل «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر» در زمره مهم‌ترین صنایع سرمایهپذیر کشور بودهاند که برای خارجی‌‌‌ها جاذبه بیشتری داشته‌‌‌اند. در عین حال، از نظر حجم جذب سرمایه، پنج‌بخش مختلف شامل «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت فلزات اساسی»، «ساخت کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» و «ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی» در ردههای نخست قرار دارند تا صنایع معدنی و منابع‌محور پذیرای عمده پول‌‌‌های خارجی باشند.
جزئیات بیشتر جذب پول در صنعت
از کل 175طرح مختلف به تصویب رسیده در کشور که 3/ 3میلیارد دلار پول در نتیجه آنها به کشور وارد می‌شود، 102طرح مربوط به سه بخش صنعت، معدن و تجارت است. در این بین 59طرح با سرمایه حدود 5/ 2میلیارد دلاری در مراحل اجرایی قرار دارند و مابقی 43طرح (با سرمایه 216میلیون دلاری) به سمت دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری در حرکت هستند. از تقسیم 216میلیون دلار طرح در حال بهره‌‌‌برداری به کل طرح‌‌‌ها که 43مورد هستند، می‌توان به رقم 5میلیون دلار رسید که میانگین تزریق پول خارجی به هر طرح است.
در گزارش قبلی وزارت صمت در پایان نیمه اول 1400، جذب پول خارجی در همه بخشهای اقتصادی کشور به 2میلیارد و 614میلیون دلار رسیده بود که این عدد در آخرین گزارش جذب سرمایه خارجی در 9ماه 1400 با رشد 685میلیون دلاری روبه‌رو شده است. 3/ 91درصد از کل طرح‌‌‌ها با سرمایه‌گذاری خارجی به بخش صنعت، 8/ 5درصد به بخش معدن و 9/ 2درصد به بخش تجارت مربوط است.
نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، این است که فاصله بین صدور مجوزها برای سرمایه‌گذاران خارجی با دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری بسیار زیاد است. حدود 600میلیون دلار از این قراردادها طی سه‌ماه گذشته امضا شده‌‌‌اند، اما به طور کلی به نظر می‌رسد فاصله زیاد حجم مجوزهای تاسیس صادره از پروانه‌‌‌های بهره‌‌‌برداری صادرشده، گویای تنگنای پیش‌روی سرمایه‌گذاران خارجی مشابه وضعیت سرمایه‌گذاران داخلی است.
از نقطه نظر نوع قراردادها، 39طرح از نوع مشارکت خارجی 100درصد و کل ارزش آن 130میلیون و 392هزار دلار بوده است. مشارکت با شرکای داخلی یا جوینت‌ونچر نیز با 43طرح و حجم 764میلیون و 795هزار دلاری بخش مهم دیگر قراردادهای سرمایه‌گذاری خارجی است. از آن سو تعداد 20پروژه نیز در قالب قراردادهای مشارکت مدنی، بیع متقابل و BOTبه حجم 9/ 1میلیارد دلار به تصویب رسیده است.
چهار بخش «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت فلزات اساسی»، «کک، فرآورده‌‌‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌‌‌های هسته‌‌‌ای» و «ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی» هم به عنوان صنایعی با بیشترین حجم جذب پول خارجی، به ترتیب پذیرای 8/ 1میلیارد دلار، 483میلیون دلار، 344میلیون دلار و 223میلیون دلار سرمایه جدید بودهاند.
از نظر تعداد هم «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر» به ترتیب با 18، 11، 10 و 8 طرح در ردههای اول تا چهارم قرار دارند. مطابق آمار، افغانستان با 36پروژه، امارات با 13پروژه، ترکیه با 10پروژه، چین با 10پروژه و عراق با 7پروژه، پنج کشور نخست سرمایه‌گذار در ایران هستند. از سوی دیگر، غنا با 6/ 1میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، امارات با بیش از 823میلیون دلار سرمایه‌گذاری، افغانستان با بیش از 213میلیون دلار سرمایه‌گذاری، هلند با بیش از 78میلیون دلار سرمایه‌گذاری و صربستان با 55میلیون دلار سرمایه‌گذاری، پنج کشور نخست سرمایه‌گذار در ایران به لحاظ حجم هستند.