زمانی که قرار است این گزارش چاپ شود صد و هفده روز از بازداشت مدیرعامل موسسه شهرآرا می‌گذرد. حتی اگر مثل نویسنده این خطوط سابقه همکاری با «مجید خرمی» را نداشته باشید، خواندن این گزارش به شما کمک می‌کند تا از مهم‌ترین وقایعی که بر او در دو سال اخیر گذشته آگاه شوید و احتمالا این سوال در ذهن شما نیز بی‌پاسخ بماند که چرا بیش از صد روز می‌شود که از او خبری نیست؟
سال 96 مرحله جدیدی در زندگی کاری او بود. مجید خرمی بعد از سال‌ها تلاش رسانهای در هفته‌نامه «مکتوب» و روزنامه‌های «اتفاقیه خراسان» و «صبح امروز» که به پیروزی لیست امید در اردیبهشت همان سال و پس گرفتن مشهد انجامید، در مهرماه به سمت مدیرعاملی موسسه شهرآرا منصوب شد.
روی کار آمدن شورای پنجم به انتخاب قاسم تقی‌زاده خامسی منجر شد، شهردار در یکی از اولین مصاحبه‌هایش گفت: «شهرآرا اگر چه رسانه شهرداری است ولی به صورت غیرحرفه‌ای اداره می‌شود و مسئول قبلی را تغییر دادم چون هر شخص سلیقه‌ای دارد و سلیقه من این روزنامه نیست.» او تاکید کرد که در «انتخاب مدیران با شورای شهر تعامل دارد ولی تصمیم گیرنده شخص اوست.»
روی کار آمدن مدیر جدید شهرآرا با حمایت اکثریت اعضای شورای شهر مشهد همراه بود و موجی از تغییر و تحول را در این رسانه به دنبال داشت. تغییراتی که نمود بیرونی داشتند؛ مثل «افزایش تیراژ، ویژه نامه‌های جدید، حضور گسترده شهرآرا در فضاهای عمومی و تبلیغاتی» که خیلی زود به شهرآرا جان تازه‌ای داد. رسالت‌های جدیدی تعریف شد در راستای ایجاد کمپین‌های اجتماعی و تلاش برای بیشتر دیده شدن و خوانده شدن بود. از داخل موسسه اما موافقان و مخالفان خبرهای متفاوت و متناقضی می‌آوردند.
افزایش بودجه این موسسه، ثبت دیرهنگام نام مجید خرمی به عنوان مدیرمسئول روزنامه در سامانه ارشاد و اختیارات و وظایف خارج از چهارچوب رسانهای که به این موسسه سپرده شده بود، هر از گاهی در خبرها مطرح می‌شد.
عمده موافقان و مخالفانش از جنس رسانه بودند و چه کسی بهتر از آنها می‌توانست عملکرد یک رسانهای را زیر ذره‌بین ببرد. با روی کار آمدن محمدرضا کلایی به جای تقی‌زاده خامسی این حمایت‌ها و انتقادها ادامه داشت و همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخید.
21 اردیبهشت سال 1398 کلایی در حکمی مجید خرمی را با حفظ سمت به عنوان سرپرست اداره‌کل روابط عمومی و بین‌الملل شهرداری مشهد منصوب کرد. او جایگزین محمدرضا اسماعیل زاده شد که تنها پنج ماه در این سمت دوام آورده بود.
کلایی بنای تعامل و حمایت از شهرآرا را داشت. او در یکی از بازدیدهایش از این موسسه گفت: »شهرآرا شبیه تیم فوتبالی است که مدت‌ها به صورت آماتور بازی کرده و اکنون با یک ترکیب جدید می‌تواند سهمیه بازی‌های آسیایی را به خود اختصاص دهد و یا کشتی‌گیری است که که مدت‌ها تمرین کرده اما تمرکز کافی ندارد که اگر داشته باشد می‌تواند طلای مسابقات جهانی را از آن خود کند.»
خرمی آن روز در باب تفاوت میان «ارتباط» و «رابطه» گفت: «رابطه یعنی همدیگر را بفهمیم، درک کنیم و یک ارتباط دو سویه پیدا کنیم.»
در قاب رسانه‌ها
روز شنبه 26 خرداد ماه روزنامه جوان نشریه نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نوشت: « شهرآرا نوجوانی است که به اندازه یک پیر دنیا دیده تجربه دارد و با مدیریت مجید خرمی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. خرمی مانند یک استاد دانشگاه که کلاسی از جنس عشق را در برابر خود دارد قدم و حرف می‌زند، گویی سال‌ها مدیر افکار عمومی بوده است.»
«جوان» نقل کرد که محمدرضا دربندی مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرآرا را یکی از بهترین نشریات کشور دانست که با توجه به ویژه نامه‌های قابل توجه و خلاقیت فوق‌العاده به شعار «شهر امید و زندگی» جنبه عملی داده است و قابلیت انتشار سراسری دارد. محمدرضا حیدری رئیس شورای شهر مشهد نیز این روزنامه را «صدای گویا مردم و جریانات مختلف» دانست و از تلاشی جدی که برای تغییرات محتوایی آن صورت گرفته تشکر کرد.
اقتناعی به جای خرمی
حضور هم زمان خرمی در روابط عمومی شهرداری مشهد و مدیرعاملی موسسه شهرآرا تا 23 شهریور امسال ادامه داشت و او «امیر اقتناعی؛ عضو شورای مرکزی کارگزاران سازندگی خراسان رضوی» را نشسته بر صندلی خود در شهرداری مشهد دید. خرمی در مصاحبه‌اش او را برادری خواند که دو دهه سابقه دوستی و همکاری را داشته‌اند و حتی واگذری این سمت هم از موج انتقادات علیه او کم نکرد.
شاید در این مدت با جشن 10 هزارتایی شدن در فضای مجازی، پوشیدن لباس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حذف شدن پستش در اینستاگرام، انتخابش به عنوان چهره مطبوعاتی سال در یک کانال تلگرامی و مسائلی از این دست نامش را شنیده باشید اما در این نوشته به آن نمی‌پردازم.
خبر بازداشت
2 آبان ماه امسال، خبر بازداشت مجید خرمی و تعدادی از همکاران و نزدیکانش منتشر شد. عده‌ای از موافقان و مخالفان وارد عمل شدند و گمانه زنی‌هایی کردند که حتی طرح برخی از آنها در این رسانه از حدود اخلاقی و قانونی خارج است.
«به زودی» نرسید
با اعلام خبر بازداشت مجید خرمی، علی اردکانیان سرپرست روابط عمومی و ارتباطات و دبیر شورای اطلاع رسانی دادگستری خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با «صبح توس» اعلام کرد: «این پرونده در دست بازپرس آن قرار دارد و جزئیات بیشتری ازآن منتشر نشده است. او تاکیدکرد که «به زودی اخبار تکمیلی و جزئیات بیشتر توسط قاضی پرونده منتشر می‌شود» اما هنوز این اتفاق رخ نداده است.
واکنش رسمی شورای شهر مشهد به این اتفاق بیانیه ای بود که صادرشد و در بخشی ازآن آمده بود که «شورای شهر مشهد منتظر طی شدن فرآیند و نظر مراجع نظارتی است».
«شورای اسلامی شهر مشهد مقدس در دو سال گذشته نشان داده در مبارزه با فساد دغدغه‌مند است و جدیت دارد و فسادستیزی در سطح ملی و محلی را به عنوان اصلی اساسی و غیرقابل عدول برای اصلاح امور و زنده نگه داشتن امید در دل مردم لازم می‌داند.
تصویب و اجرای مصوبات متعدد در استقبال از شفافیت، راه‌اندازی سامانه فاش در انتشار اطلاعات شهرسازی، پروژه‌ها و قراردادها، حمایت مادی و معنوی از گزارشگران فساد در مدیریت شهری که برای اولین بار در کشور تصویب شده و مورد تایید نخبگان و فعالان اجتماعی قرار گرفته است، نشان از همین عزم و اراده دارد.»
صد روز گذشت
بعد از گذشت بیش از صد روز از بازداشت خرمی، از اعضای شورای شهر و مدیران شهرداری مشهد خواهان شفافیت و اطلاع‌رسانی شدیم.
محمدرضا حیدری رئیس شورای اسلامی شهر مشهد در گفت‌و‌گو با یکی از خبرنگاران ما از عدم رغبتش به صحبت کردن درباره این موضوع گفت و تاکید کرد در پشت صحنه مشغول پیگیری است. از سایر اعضا و مدیران شهری و بعد مدیران رسانهای که توانستیم با آنها صحبت کنیم و تنها سوال پرسیدیم؛ «چه پیگیری‌هایی در این مدت برای روشن شدن وضعیت مدیرعامل موسسه شهرآرا انجام شده است؟»
عده‌ای پاسخگو بودند که در ادامه این مطلب می‌خوانید.
فعالان رسانهای
از ما خواسته شده است، هیچ حرفی رسانهای نشود
آقای «الف» که نمی‌خواست نامش فاش شود در پاسخ به این پرسش گفت: این موضوع را باید از سطح شهردار مشهد و معاونینش پیگیری کنید چون ما هم تا امروز به عنوان همکاران مدیرعامل شهرآرا هر پیگیری‌ای داشته ایم از طریق روابط عمومی شهرداری بوده است. ما پیگیر هستیم ولی اگر بخواهیم این پیگیری‌ها را از طریق مصاحبه انتشار دهیم ممکن نیست و از ما خواسته شده است هیچ حرفی از این پرونده گفته و رسانهای نشود.
سکوت کنیم بهتر است
آقای«ب» که نمی‌خواست نامش فاش شود هم گفت: وارد ماجرای این پرونده نشویم و بگذاریم روال طبیعی خودش را طی کند. قاعدتا ورود رسانه‌ها از طرق مختلف به این پرونده و برای پرس‌و‌جو از ماجرای آن فقط فضا را تندتر می‌کند. به همین علت مصاحبه نکنیم بهتر است.
او ادامه داد: دوستان مدیرعامل دستگیر شده شهرآرا نیز پیگیر وضعیتش هستند و به نظر من اکنون زمان خوبی برای پرداختن به این ماجرا نیست. سکوت کنیم بهتر است. امیدوارم شاید در زمانی بهتر خبرهای خوبی در این مورد بشنویم. اگر وارد این ماجرا شویم نه اینکه بهتر نمی‌شود بلکه بدتر هم می‌شود.
سکوت مایه تاسف است
ناصر آملی، روزنامه نگار پیشکسوت نیز در این باره گفت: با وجود گذشت بیش از سه ماه از بازداشت، وضعیت وی در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در واقع اگر او اتهامی دارد و اثبات شده باید بعد از گذشت این مدت وضعیتش روشن و در این باره اطلاع‌رسانی شود. با وجود شرایط پیچیده این پرونده از سوی اهالی رسانه که همکاران او هستند یک سکوت خبری ایجاد شده و اینکه هیچ واکنشی از سوی آنها نشان داده نمی‌شود، جای تاسف دارد.
شهرداری و شورای شهر مشهد باید با تعیین وکیل برای این فعال فرهنگی وارد عمل شوند و رسانه نیز باید با طرح سوال از وضعیت وی جویا شوند و دست از این سکوت عجیب بردارند.
من بعد از چند هفته از بازداشت او به خاطر زحماتی که در شهرداری کشیده بود متنی به عنوان پاسداشت زحماتش نوشتم و با ارتباطاتی که داشتم جویای احوالش شدم ولی کسی پاسخگوی دقیق حال وضعیت او نبوده و نیست.
سکوت به نفع کسی نیست
علی رزاقی بهار، مدیر گروه نشریات همشهری نیز در این باره گفت: سکوت روزنامه نگاران مشهدی و شورای شهر و شهرداری مشهد مایه تاسف است. متاسفانه رسانه‌های مشهد و مدیریت شهری و حتی افراد موسسه شهرآرا به صورت «سیستماتیک»، سکوت معناداری را در پیش گرفته‌اند. با سکوت خود بر روند این پرونده و اتهامات بی‌پایه و اساس مهر تایید می‌زنند. سکوت شهرداری و شورای شهر مشهد نه به نفع مسائل کشور است و نه شهر مشهد. من به عنوان یک روزنامه‌نگار مخالف این رفتارها هستم. چرا سردبیر و سرپرست روزنامه شهرآرا سکوت کرده‌اند؟ باید از آنها دلیل این رفتار را سوال کرد.
رزاقی ادامه داد: متاسفم که روزنامه‌نگاران مشهد با ترس به این پرونده نگاه می‌کنند. چون روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاران به یکدیگر و به سازمان بالادستی خود وابسته هستند. البته شاید هم به خاطر از دست دادن شغل خود به این پرونده ورود نمی‌کنند. وقتی که شورای شهر و شهرداری مشهد سکوت کرده‌اند روزنامه نگاران هم نمی‌توانند واکنش نشان دهند ولی سکوت تاسف بزرگی را برای فضای رسانهای مشهد به همراه دارد.
مدیران شهری
از هیچ چیز باخبر نیستم
امیر اقتناعی مشاور شهردار، مدیر اداره روابط عمومی و بین‌الملل شهرداری مشهد هم در این باره گفت: من مسئول پیگیری این پرونده نیستم. شخص شهردار مشهد و واحد حقوقی شهرداری مشهد در حال پیگیری هستند و من از هیچ چیز این پرونده با خبر نیستم که اطلاع‌رسانی کنم.
ما اجازه ورود به پرونده را نداریم
جواد اعظم صادقی، سرپرست مدیریت حقوقی شهرداری مشهد نیز در پاسخ به این پرسش که چه پیگیری‌هایی در این باره شده است، گفت: این پرونده اکنون در دادسرا قرار دارد و ما اجازه ورود به آن را نداریم. ما به لحاظ قانونی اجازه اظهارنظر نداریم. حمایت حقوقی سازمان‌ها (از کارکنان) بستگی به نوع اتهام دارد و چون پرونده در مرحله تحقیقات است از توضیح بیشتر باید خودداری کرد.
نمی‌توانیم چشم بسته قضاوت کنیم!
محسن حسینی پویا، رئیس کمیسیون حقوقی شورای شهر مشهد نیز گفت: شورای شهر پیگیری خاصی درباره این پرونده نداشته است. با توجه به اینکه پرونده با منابع شهرداری و عمومی در ارتباط است و خود شورا هم به نوعی ناظر بر این موضوعات است طرفدارانه سخن گفتن و یا علیه کسی سخن گفتن را در دستور کار نداریم. در این شرایط ما تنها منتظر تعیین تکلیف از سوی مراجع قانونی هستیم.
بحث پرونده مدیرعامل شهرآرا و همکارانش از سوی خانواده‌هایشان در حال پیگیری است. تا این لحظه با توجه به اطلاعات مختلف موضوعی وجود ندارد که شورای شهر و شهرداری در مظان اتهام قرار گرفته باشد و اطلاعات ما به اندازه‌ای نیست که بتوانیم اطلاع‌رسانی کنیم چرا که از خیلی موضوعات بی‌خبر هستیم. با توجه به اینکه پرونده مرتبط با بیت المال است ما نمی توانیم پیگیری و قضاوت را چشم بسته انجام دهیم و منتظر می‌مانیم تا نتیجه اولیه مشخص شود و حمایت حقوقی عرفی از این افراد را در پیش بگیریم.
شهردار مشهد شخصا پیگیر پرونده است
شهناز رمارم عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این باره گفت: من بارها پیگیر پرونده شده‌ام. این اتفاق تلخی است که برای یک همکار مطبوعاتی ما رخ داده است. پاسخی که ما شنیده‌ایم این است که پرونده در مرحله تحقیقات اولیه و بازجویی قرار دارد. شهردار مشهد حداقل روز در میان پیگیر پرونده هست و این پیگیری‌ها را مثبت می‌دانم. اگر از مسیرهای قانونی و با مجوز این موسسه به کار خود ادامه می‌داد، قطعا این اتفاق قابل پیشگیری بود.
رمارم ادامه داد: اختیارات خارج از اساسنامه و ضوابط که به مدیرعامل موسسه داده شد و تشکیل نشدن جلسات هیئت مدیره در بروز این اتفاق تاثیرگذار بود. این مساله فقط مختص به شهرآرا نیست. برای سازمان‌های دیگر شهرداری نیز اگر به همین شکل عمل شود سرنوشتی مشابه رقم می‌خورد. من از همین الان برای حوزه عمرانی و حمل و نقل شهرداری مشهد نگرانم، اختیارات بیش از اندازه خطرناک است.
شهرآرا از آغاز، ساختار مصوب قانونی نداشت
محمد حاجیان شهری، رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر مشهد هم گفت: آقای شهردار پیگیر پرونده هستند و در گزارشی که به شورا ارائه کردند گفتند با توجه به این که تحقیقات تمام نشده است هنوز نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد. تعدادی از کسانی که بازداشت شده بودند با قید ضمانت آزاد شده‌اند. شهرآرا در حال حاضر به صورت سرپرستی اداره می‌شود. در هر حوزه سازمانی شهرداری حداقل یکی از اعضای شورا هم وجود دارد. سازمان شهرآرا ساختار مصوب قانونی نداشته است. از ابتدای تشکیل در ادوار گذشته شورای شهر بر اساس یک مصوبه آیین‌نامه داخلی شکل گرفته و برای مجوزهای قانونی اقدام نشده است ولی اگر بخواهند به این جنبه (غیرقانونی بودن فعالیت) اشاره کنند همه فعالیت‌ها در همه دوره‌های قبلی و فعلی بی‌قانونی بوده و این اتفاق جدیدی نیست.
او ادامه داد: در بازدیدی که از این موسسه داشتم، کارکنان آن نگرانی‌هایی به خاطر عدم امنیت شغلی داشتند که آقای دکتر خواجه نائینی معاون شهردار پیگیر هستند تا مشکلی پیش نیاید. درباره این که چه سرنوشتی برای پرونده رقم می‌خورد فقط باید منتظر دستگاه‌های امنیتی و قضایی باشیم.
قانون چه می‌گوید؟
از محمدحسین آقاسی حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری خواستیم تا درباره وظایف ارگان‌ها در قبال بازداشت کارکنانشان و ابعاد حقوقی این اتفاق با ما صحبت کند. او در این باره گفت: به طور معمول سازمان‌ها و ادارات دولتی می‌توانند دعاوی کارمندانشان را توسط اداره حقوقی دنبال کنند. البته این فعالیت باید با رغبت آنها صورت بپذیرد. اگر آن سازمان خود از افراد پرونده شاکی باشد روند معکوس در پرونده شکل می‌گیرد. کارکنانی که مورد اتهام قرار گرفته‌اند تا زمان صدور حکم باید از کار معلق شوند و نه اخراج. شهرداری مشهد حق ندارد که مانع از فعالیت کاری افرادی شود که با قید وثیقه آزاد شده‌اند. در قانون پیش‌بینی شده اگر کیفرخواست صادر و مشخص شد که افراد مرتکب جرم شده‌اند، تنها در این صورت مقام اجرایی می‌تواند مرتکبین جرم را از کار تعلیق کند که حضور آنها در محل کار به روند پرونده خلل وارد کند و یا روی افراد دیگر تاثیر بگذارد ولی حق اخراج مستقیم و جلوگیری از کار آنها را ندارد. بر اساس یکی از مواد قانون اخلال در نظام اقتصادی فقط پرونده‌هایی که افراد متهم به اختلال در نظام اقتصادی کشور باشند، حق انتشار مقدار کمی از اطلاعات پرونده را دارند وگرنه در سایر پرونده‌ها طبق قانون کسی حق ندارد وضعیت پرونده را افشا کند. رسانه‌ها نیز می‌توانند بدون ذکر نام راجع به یک پرونده تحلیل خود را ارائه کنند و تا زمانی که حکم قطعی پرونده صادر نشده است نباید اسامی خاص افشا و در مورد آن با قاطعیت صحبت کرد.
بخشی از گفت‌و‌گو با این کارشناس حقوقی مشخص کننده تکلیف افرادی است که در انفعال شورای شهر مشهد، بی‌اطلاعی از نتیجه پیگیری‌های آقای شهردار، پاسخگو نبودن مسئولین قضایی و سکوت و فاصله گرفتن دوستان سابق «مجید خرمی» فضای مه‌آلود فعلی را برای نسبت دادن انواع اتهام‌ها و بروز دشمنی‌های شخصی خود در این صد روز به کار بسته‌اند.
30 آذر امسال حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی خطاب به قضات گفت که بازداشت افراد برای جمع‌آوری ادله ممنوع است، ابتدا دلایل را جمع‌آوری سپس در صورت ضرورت، حکم دستگیری صادر کنید. همه این‌ها در حالی است که ولی این دستور تغییری در وضعیت مدیرعامل موسسه شهرآرا ایجاد نکرده است. شاید این نکته که بازداشت کننده او و همکاران و نزدیکانش قوه قضائیه نبوده هم بی‌تاثیر نباشد و تاسف آن که در فضایی پر از ابهام نمی‌توان شفافیت را طلب کرد. شاید بهترین پایان‌بندی این گزارش بخشی از یادداشت منتشر شده مجید خرمی در روزنامه شهرآرا باشد:
«باید با هم بودن را چنان پررنگ کنیم که هیچ شهروندی در مشکلاتی که بر سرش آوار می‌شود احساس تنهایی نکند. حتی اگر نهادهای حکومتی و عمومی بتوانند همه مشکلات جامعه و آحاد آن را حل کنند ضرورت دارد کمپین‌های اجتماعی و گره‌گشا به انجام برسند تا جلوی واگرایی اجتماعی را بگیرند و این واقعیت مشحون از حقیقت را به ما یادآوردی کند که ما به هم ربط داریم.»