مرز ریلی لطف‌آباد در شهرستان درگز خراسان رضوی در جوار کشور ترکمنستان، با وجود داشتن زیرساختهای لازم و وجود پشتوانه توافقات دوجانبه مسوولان عالیرتبه دو کشور، مورد استقبال صادرکنندگان قرار نگرفته که بررسی‌ها نشان می‌دهد ناهماهنگی‌های محلی عامل رکود فعالیت تجاری در این مرز ریلی است.
به گزارش ایرنا، گذرگاه مرزی “لطف‌آباد” شهرستان درگز در ۹۰ کیلومتری جنوب عشق آباد، پایتخت ترکمنستان، قرار دارد و فاصله این پایانه مرزی با شهر درگز در شمال خراسان رضوی ۲۲ کیلومتر است.
پیش از شیوع کرونا معمولا بارهایی که به پایتخت و یا مناطق غربی کشور ترکمنستان حمل می شد از این مرز جاده ای انتقال می یافت، اما چند سالی است که برخی تعرفه گذاری ها و در ادامه اعمال محدودیتهای سختگیرانه کرونایی کشور همسایه، بر حمل و نقل جاده ای کالا با ترکمنستان به شدت تاثیر گذارده است.
نایب رییس هیات مدیره انجمن صنفی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی در این خصوص گفت: چند سال پیش از شیوع کرونا، کشور ترکمنستان محدودیت هایی برای تجارت زمینی از خاک این کشور وضع کرد که البته این رفتار، گرفتاری هایی نیز برای تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان ایجاد نمود.
محمود امتی افزود: از جمله مشکلات و محدودیتهای مهم تعرفه ای، اخذ تعرفه ۱.۵ دلاری برای حمل هر تن بار در کیلومتر از رانندگان ایرانی بود، بر این اساس حمل ۲۰ تن بار ترانزیتی توسط ناوگان ایرانی از مرز لطف آباد و از درون خاک ترکمنستان به مرز ازبکستان، علاوه بر تعرفه های معمول، بیش از هزار و ۵۰۰ دلار هزینه بر شرکتهای حمل و نقل تحمیل می‌کرد.
وی گفت: با شیوع کرونا، تردد ناوگان خارجی از جمله ایرانی به ترکمنستان ممنوع شد و اکنون تنها بار و تریلر در مرز جدا شده و به یدک کش ترکمنستانی وصل می شود و در نهایت باید راننده چند روز منتظر دریافت کفی خود بماند و سپس به مبداء بارگیری جدید برگردد.
نایب رییس هیات مدیره انجمن صنفی شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی خراسان رضوی گفت: ایده استفاده از حمل و نقل ریلی در مرز لطف آباد – آرتیق بسیار عالی است اما ظاهرا مشکلاتی وجود دارد که تاکنون تجار تمایل چندانی به استفاده از ناوگان ریلی نشان نداده اند.
اعلام آمادگی برای صادرات ریلی کالا از مرز لطف آباد
مسوولان محلی شهرستان درگز حدود یکسال است که اعلام کرده اند، زمینه صادرات کالا از طریق مرز لطف آباد این شهرستان با خطوط ریلی ترکمنستان، به این کشور و سایر کشورهای آسیای مرکزی فراهم شده است.
بر این اساس هم اکنون صادرات و ترانزیت کالا از گذرگاه مرزی لطف آباد با کشور ترکمنستان به صورت ترانشیپ‌منت یا انتقال بار از ناوگان ایرانی به کامیونهای ترکمنستانی انجام می شود و صادرکنندگان می توانند این اقلام را به جای کامیون، به وسیله ناوگان ریلی ترکمنستان در ایستگاه باری گمرک لطف آباد (در خاک ایران) انجام دهند.
البته شبکه ریلی ایران به این شهرستان مرزی متصل نیست و صادرکنندگان باید کالای خود را همانند صادرات مرسوم جاده ای به پایانه مرزی لطف آباد منتقل کنند اما این پایانه دارای چند صد متر خطوط ریلی متصل به شبکه راه آهن ترکمنستان است و می توان واگن های باری این کشور را در گمرک لطف آباد بارگیری نمود.
سرپرست فرمانداری درگز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تشریح وضعیت کنونی تجارت در این مرز پرداخت و گفت: بر اساس اعلام مسوولان پایانه مرزی لطف آباد، روزانه به طور متوسط ۱۱۰ تا ۱۲۰ فقره بار ترانزیتی یا صادراتی از این مرز خارج شده و به کامیون های ترکمنستانی منتقل می گردد.
مهدی دقیقیان افزود: پیش از شیوع کرونا، به صورت دوجانبه توافق شده بود تا روزانه ۲۵۰ دستگاه کامیون مجوز خروج از این مرز را داشته باشند اما بعد از شیوع کرونا با هدف جلوگیری از سرایت بیماری کووید ۱۹، این رقم به ۱۵۰ بار در روز رسیده است.
توافق مسوولان بلندپایه ایران و ترکمن برای از سرگیری فعالیت ریلی لطف آباد
به‌تازگی و به دلیل تمایل بازرگانان و آسانی تردد از طریق ناوگان ریلی، توافقاتی در سطح مدیران راه آهن دو کشور ایران و ترکمنستان، برای از سرگیری فعالیت این پایانه مرزی ریلی حاصل شده است.
بر اساس اعلام راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تفاهمنامه همکاریهای مشترک ریلی در چهارچوب مذاکرات وزیران راه و شهرسازی ایران و امور خارجه ترکمنستان، به عنوان روسای کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی ۲ کشور پنجم آبانماه توسط سیدمیعاد صالحی، مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و آزاد آتامرادف، رییس آژانس راه‌آهن ترکمنستان امضا شد.
“توسعه صادرات و ترانزیت، افزایش ۲ برابری مبادلات و پذیرش واگن از مرز ریلی سرخس، شروع مجدد فعالیت مرز آرتیق – لطف‌آباد و همچنین برگزاری نشست های دوجانبه نمایندگان راه‌آهن های ایران و ترکمنستان” مفاد سند همکاری ۲ کشور را تشکیل می‌دهد.
اعمال تخفیف راه آهن ایران برای صادرکنندگان کالا از مرز لطف آباد
مدیرکل راه آهن خراسان به انعکاس نتایج این سند دوجانبه در سطح محلی پرداخت و گفت: درپی توافقات دوجانبه بین ایران و ترکمنستان و از سرگیری دوباره فعالیت مرز ریلی لطف آباد-آرتیق بین ۲ کشور، صادرات ریلی کالای تجاری از این مرز توسط راه آهن مشمول تخفیف شده است.
مصطفی نصیری ورگ در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هم اینک تجار و بازرگانان می توانند برای صدور کالا از طریق امتداد خط آهن مرزی ترکمنستان در گمرک لطف آباد، کالای خود را به این کشور و دیگر کشورهای آسیای مرکزی انتقال دهند.
وی ادامه داد: با توجه به فاصله مرز ریلی سرخس با مرز لطف آباد، صادرات کالا از لطف آباد به برخی مقاصد در ترکمنستان با مسافت کمتری صورت می گیرد که این یک مزیت برای این پایانه مرزی در مقایسه با سرخس به شمار می رود.
به گزارش ایرنا، این در حالی است که تاکنون خبری از تحرک تجار و صادرکنندگان برای استفاده از ناوگان ریلی به منظور انجام صادرات کالا به کشورهای آسیای مرکزی از طریق این مرز صورت نگرفته است.
عدم پاسخگویی راه آهن خراسان
برخی مسوولان محلی و منابع آگاه که تمایلی به افشای نام خود ندارند، برخی کاستی ها در زیرساختهای پایانه ریلی ایران (لطف آباد) را علت عدم تمایل بازرگانان به صدور کالا از این مسیر عنوان کرده اند و گروهی نیز نبود انگیزه کافی از طرف ترکمنستان را دلیل رکود فعالیت در این مرز ریلی می دانند، اما برخی دیگر از مدیران محلی مدعی اند که به دلیل سود بیشتر حمل کالا از طریق جاده، شرکتهای حمل و نقل بین المللی کالا از روی عمد برای صادرات ریلی کالا به ترکمنستان بهانه تراشی می‌کنند.
مسولان راه آهن خراسان در پاسخ به سوالات ایرنا، تنها به تکرار بیانیه های راه آهن جمهوری اسلامی برای از سرگیری فعالیت ریلی در مرز لطف آباد- آرتیق بسنده کردند که در سطور بالا به آن اشاره شد.
راه آهن ایران با داشتن چند صد متر ریل در لطف آباد هزینه می‌گیرد
عضو هیات مدیره شرکت حمل و نقل بین المللی خاور زمین توس در گفتگو با ایرنا به تشریح علت عدم استقبال تجار از پایانه ریلی لطف آباد پرداخت و گفت: راه آهن ایران بر اساس قانون خود، هنگام بارگیری واگنها، حداقل کرایه حمل بار تا ۱۵۰ کیلومتری را از شرکتها دریافت می کند.
مجید صباغی افزود: راه آهن چند صد متر خط آهن در محدوده گمرک لطف آباد در داخل خاک ایران دارد و پس از بارگیری واگن خالی، تعرفه حمل تا ۱۵۰ کیلومتر را می گیرد.
وی گفت: به عنوان مثال اگر بار را با کامیون از بندرعباس به سرخس بیاوریم بعد ازبارگیری، راه آهن هزینه حمل تا ۱۵۰ کیلومتر را از صاحب بار می گیرد، اما در خصوص مرز لطف آباد باید توجه داشت اصلا بار صادراتی ما در خاک ایران هیچ سیری ندارد.
این فعال عرصه حمل و نقل و ترانزیت کالا گفت: البته هزینه یاد شده برای هر واگن بستگی به تناژ و نوع بار دارد اما به تازگی راه آهن تخفیف ۵۰ درصدی را در این خصوص در مرز لطف آباد تعیین کرده است تا تجار ترغیب به استفاده از ناوگان ریلی شوند، که با این تخفیف تقریبا شرکتها باید برای هر واگن بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون ریال به راه آهن جمهوری اسلامی بپردازند.
وی گفت: از طرفی اکنون راه آهن اصلا واگن دولتی ندارد و باید شرکتها واگن را از بخش خصوصی ترکمنسنان تهیه کرده و اجاره نمایند.
عضو هیات مدیره شرکت حمل و نقل بین المللی خاور زمین توس گفت: بیش از ۲۰۰ شرکت حمل و نقل به راه آهن ایران ضمانت نامه داده اند تا بتوانند واگن مورد نیاز خود را مطابق شرایط ۲ کشور ایران و ترکمنستان از طریق بخش خصوصی تامین کنند و در عمل گرفتار مشکلات تامین واگن خصوصی هستند.
عدم همکاری راه آهن با شرکتهای حمل و نقل
مدیرعامل شرکت حمل ونقل بین المللی پارت ترابر خراسان نیز گفت: هماهنگی با راه آهن ایران بسیار مشکل است، بار جاده ای که می رسد باید واگن در مرز آماده باشد، برای این منظور نیازمند هماهنگی و حمایت راه آهن هستیم که متاسفانه در این بخش مشکلات زیادی وجود دارد.
حسن آریافر افزود: در سال ۱۳۹۹ که مرز جاده ای سرخس بسته بود، به ناچار و به دلیل اینکه راه دیگری نداشتم بارم را از بندرعباس تا سرخس و از آنجا تا کشورهای آسیای مرکزی، با راه آهن حمل کردم.
وی گفت: علاوه بر اینکه هزینه حمل و نیز بارگیری در لطف آباد بی دلیل بالاست، راه آهن هزینه برگشت کانتینر خالی را نیز از شرکتها می گیرد و این در حالی است که ترکمنستان در همسایگی ما یک سوم همین هزینه را از کانتینر خالی می گیرد.
این فعال عرصه ترانزیت خاطرنشان کرد: تا مطلبی را با راه آهن مطرح می کنیم آنها مدام می گویند که ما یک شرکت هستیم و در زمان دیگر اعلام می‌کنند راه آهن ایران دولتی است.
بخش اداری راه آهن مانند دوران رضاشاه عمل می کند
آریافر افزود: بارها مشکلات ترانزیت ریلی را به مسوولان گوشزد کرده ایم اما متاسفانه گوش شنوایی وجود ندارد، راه آهن با همان سیستم اداری فرسوده زمان رضاشاه اداره می شود و نگاه راه آهن ایران به بخش خصوصی، تجار و شرکتهای ترانزیت همچنان از بالا به پایین است.
مدیرعامل شرکت حمل ونقل بین المللی پارت ترابر خراسان گفت: متاسفانه راه آهن، حاضر به تعامل با بخش خصوصی نیست به عنوان مثال کانتینر خالی را در هر ایستگاه که بخواهند رها می‌کنند، حال آنکه شرکتهای حمل و نقل هزینه اجاره و بارگیری (دموراژ) برای کانتینرها می دهند.
وی گفت: وقتی بار با راه آهن بیاید، شرکت حمل و نقل مسوولیت کمتر و امنیت خاطر بیشتری دارد، لذا باید تجار و شرکتها رغبت بیشتری برای کار با خطوط ریلی داشته باشند، اما آنها به دلیل همین ناهماهنگی ها و پاسخگو نبودنها ترجیح می دهند بار خود را از طریق جاده حمل کنند.
مدیرعامل شرکت حمل ونقل بین المللی پارت ترابر خراسان ادامه داد: حمل یک کانتینر بار با وزن ۲۵ تن از طریق جاده از مبدا بندرعباس تا مرز لطف آباد درگز، هزارو ۲۰۰ دلار هزینه دارد و حال آنکه حمل بار ریلی همان کانتینر از مرز لطف آباد تا شهرهای بخارا و تاشکند (پایتخت) ازبکستان به ترتیب هزار و ۴۲۰ و ۲ هزار و ۲۲۰ دلار هزینه دارد.
آریافر که سابقه فعالیت ۱۳ ساله در مرز لطف آباد دارد، گفت: مدیران مرزی در پایانه و گمرک منطقه بر اساس بخشنامه های خلق الساعه عمل کرده و در خصوص همکاری برای بارگیری و تخلیه کالا در مرز طبق سلیقه خود کمبود امکانات و نیرو را بهانه می کنند و همه اینها روند فعالیت شرکتهای حمل و نقل را در مرز زمینی و ریلی لطف آباد با مشکل مواجه کرده است.
بارقه های امید با صادرات چند واگن کالا
با این حال سرپرست فرمانداری درگز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پس از انجام توافقات دوجانبه، چند واگن خالی از ترکمنستان وارد گمرک لطف آباد شده است تا بالاخره فرایند بارگیری حمل ریلی کالا به ترکمنستان و کشورهای آُسیای مرکزی ازسرگرفته شود.
با این حال مهدی دقیقیان از زمان انجام بارگیری و حمل احتمالی بار به ترکمنستان اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: امیدواریم به زودی شاهد صادرات کالا از مرز ریلی لطف آباد به مقاصد خارجی باشیم.
شهرستان کوهستانی درگز با ۷۴ هزار نفر جمعیت از طریق جاده با مشهد ۲۵۴ کیلومتر فاصله دارد.