سیادت: قبل از حضور چین، هند، ازبکستان، ترکیه، روسیه و کشورهای اروپایی باید دست به کار شویم
همزمان با پیروزی مجاهدین در افغانستان و بازگشایی مرزهای ایران به روی این کشور فصل جدیدی در مراودات اقتصادی وبه ویژه درحوزه تجارت رقم خورد. محمود سیادت که از اولین‌ها، پیشرو و ثابت‌قدم در گسترش روابط بین دوکشور هم‌زبان وهم‌آیین بوده است؛ در این گفت‌وگو دروازه‌های جدیدی را برای شناخت تاریخچه ارتباطات تجاری معاصر، آشنایی با چالش‌‌ها و ظرفیت‌های همکاری بیشتر باز می‌کند. این که ایده استفاده از ظرفیت‌های بندر چابهار برای رهایی افغانستان محصور در خشکی از کجا شروع شد، چه کسی اولین نمایشگاه تجاری را در این کشور برپا ساخت، و پاسخ ده‌ها سئوال دیگر را در ادامه از زبان رئیس پیشین اتاق مشترک ایران و افغانستان در خراسان رضوی می‌خوانید.
مسیر ریلی خواف-هرات که به باور من فاز نهائی آن در یک سال آینده می‌تواند تکمیل شود امکان صادرات محصولات تولیدی، کشاورزی، معدنی و صنعتی افغانستان به ایران و ترانزیت این اقلام از مسیر ایران را سهل‌تر نموده و می‌تواند خواسته همیشگی افغانستانی‌ها در این زمینه را تحقق بخشد
- ابتدا از سابقه فعالیت تجاری خود در افغانستان بگویید.
فعالیت‌های من در حوزه تجارت با افغانستان بلافاصله پس از پیروزی مجاهدین افغانستانی و بازگشایی مرز دو کشور در سال 1370 آغاز شد و در چند سال اول با فاصله‌ای معنا‌دار رتبه اول صادرات به افغانستان را در سطح ملی و استانی کسب و حفظ کردم. علاوه بر صادرات گسترده از ایران، با استقلال کشورهای آسیای میانه و با ایجاد نمایندگی‌های متعدد در این کشورها کالاهای مختلفی را از آسیای میانه به مقصد افغانستان ارسال کردیم و این روال کم و بیش تا ظهور و سلطه طالبان بر افغانستان ادامه یافت.
در دوران حضور طالبان در قدرت و مسدود شدن مرزهای مشترک ایران و افغانستان، از میزان فعالیت تجاری من با افغانستان نیز به شدت کاسته شد. همزمان با حضور نیروهای ائتلاف در افغانستان و افول قدرت‌طالبان، با پیشنهاد و مدیریت اینجانب در آبانماه 81 نمایشگاه بین‌المللی مشارکت در توسعه و نوسازی افغانستان را با حدود هشت ماه کار شبانه روزی گروهی در ایران و گروهی تلاشگر و سخت‌کوش در افغانستان به مدیریت آقای محسن کریمی، برگزار کردم که در این رویداد تاریخی اکثر والیان ( استانداران) افغانستان، وزیر شهید تجارت افغانستان و جمع کثیری از مسئولین دولتی و اکثر تجار توانمند افغانستانی و شرکت‌های تولیدی مطرح از ایران و چهارده کشور خارجی حضور داشتند. برای حضور در این رویداد که با حضور جمع کثیری از سفرای خارجی مقیم ایران و وزیر کشاورزی ترکیه و وزیر وقت بازرگانی ایران در محل نمایشگاه بین‌المللی مشهد برگزار شد، بخش خصوصی افغانستان با دو هواپیمای چارتر از کابل و تعداد زیادی از تجار ولایت‌های همجوار ایران از طریق مرزهای زمینی حضور یافتند.
در زمان برگزاری نمایشگاه که با همکاری نزدیک سرکار خانم علیرضائی و جناب آقای مظفری و استاندار وقت جناب آقای رسولی و همکاری تمامی مسئولان کشوری و استانی برگزار شد، با تهیه هواپیمای چارتر برای عزیمت شهید کاظمی وزیر تجارت افغانستان به چابهار، اولین بار بحث ایجاد مسیر ترانزیتی چابهار _ میلک مطرح و مباحث مربوط به آن آغاز و دنبال شد.
- چه فعالیت‌های دیگری به دنبال این نمایشگاه و پس از آن داشتید؟
باید به ایجاد خانه سبز کابل، ارائه مشاوره به فعالین اقتصادی ایران و افغانستانی در خیابان 13 وزیر اکبرخان از سال 82 تا 85 بود که یکی از دست آوردهایش ایجاد اولین خط پروازی کابل-مشهد با هواپیمایی آسمان و با شراکت آقای محسن کریمی شد، اشاره کنم. این جریان از آن زمان و تاکنون توسط ایشان دنبال می‌شود.
فعال‌سازی بخش ساختمانی با مشارکت چند مهندس جوان ایرانی و اجرای چندین پروژه در کابل و هرات، مشارکت در برگزاری اولین نمایشگاه کابل و ایجاد غرفه گروهی توانمندی‌های خراسان بزرگ و مشارکت در ایجاد و مدیریت اولین نمایشگاه اختصاصی کشورمان در هرات و پس از آن همکاری و مدیرت چندین نمایشگاه دیگر در کابل و هرات، پذیرش نمایندگی انحصاری محصولات غذایی هچون روغن قو، الماس، کره اطلس طلائی،… و ایجاد شبکه توزیع مناسب و سراسری در افغانستان را هم باید نام ببرم.
- آیا فعالیت‌های تجاری شما پس از پذیرفتن مسئولیت در اتحادیه صادرکنندگان دستخوش تغییر شد؟
از سال 84 با ایجاد اتحادیه صادرکنندگان استان و پذیرش مسئولیت آن، فعالیت‌های تجاری و شخصی خود را کاهش دادم و با تکیه بر ارتباطات و تجارب قبلی در رفع موانع ارتباطات اقتصادی استان و کشور با افغانستان و دیگر بازارهای هدف صادراتی تلاش کردم. از حدود سال‌های 88 به عضویت هیئت اجرائی اتاق مشترک ایران-افغانستان شعبه خراسان رضوی درآمدم و از حدود سال 90 مسئولیت هیئت اجرایی را همزمان با مسئولیت اتحادیه صادرکنندگان عهده‌دار بودم که این مسئولیت تا اوایل سال 99 ادامه داشت و در ابتدای این سال بنا به دلایل کاری و شخصی از این سمت استعفا کردم.
- ارتباطات ایران و افغانستان در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است اما همچنان از یک طرفه بودن ترازوی صادراتی به نفع ایران گلایه وجود دارد، چه موانعی برای واردات از افغانستان وجود دارد؟
مانع اصلی در مسیر افزایش واردات از افغانستان بحث محدودیت تولیدات افغانستان به حوزه باغی و به صورت عموم زراعی است. در این حوزه با موانع قانونی تعرفه‌ای، بهداشتی و ممنوعیت در ورود به ایران مواجه هستیم. از طرف دیگر، بسیاری از اقلام صادراتی افغانستان همچون انگور، انار، پسته، زعفران و خشکبار در ایران به وفور تولید می‌شود و در بعضی از این اقلام میزان تولید بیش از نیاز بوده و واردات آن ممنوع است، اما در مواردی همچون کنجد، دانه‌های روغنی و دیگر محصولات زراعی هچون چغندر قند، جو، یونجه و خوراک دام ظرفیت واردات از افغانستان وجود دارد.
- چه اقداماتی در این راستا انجام شده است؟
با تلاش مستمر در اتاق مشترک توانستیم معافیت مناسبی را برای واردات چندین محصول افغانستانی به شکل یک‌طرفه از دولت ایران اخذ کنیم که از جمله آن موارد کنجد است که اصلی‌ترین محصول وارداتی از افغانستان است. با این وجود در طول سال‌های گذشته بارها از مسئولین ایرانی تقاضا کرده‌ایم تا موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای واردات از افغانستان را به حداقل رسانده و در مواردی همچون سنگ ساختمانی برای واردات از افغانستان استثنا قائل شوند ومجوز واردات دهند. مهمترین اقدام در این زمینه می‌تواند توسعه کشت فراسرزمینی در افغانستان و کشت اقلامی چون چغندر قند و حتی هندوانه، تحت مدیریت و نظارت کارشناسان ایرانی تا ورود محصول نهایی به ایران باشد. در این زمینه موانع تعرفه‌ای مانع اصلی است اما اقدامات مناسبی از سوی جهاد کشاورزی و وزارت صمت برای رفع مشکلات در جریان است و اتاق بازرگانی نیز مرتبا پیگیر حل اساسی این موضوع است.
- آیا افتتاح خط راه آهن خواف-هرات و تجربه‌ای مایه امیدواری به رونق تجارت بین دو کشور خواهد بود؟
افغانستان کشوری محاط در خشکی است و نیاز به ارتباط با دریای آزاد دارد. راه‌آهن به طور کلی مسیری امن و ارزان است که مسئولین افغانستانی در همه ابعاد و مسیرها به دنبال توسعه آن هستند. اگر فعال‌سازی واقعی مسیر ریلی ایران و افغانستان همچون ساخت آن به قدری طولانی نشود که دیگر مسیرهای جایگزین، فضای فعالیت این مسیر را محدود کند، این مسیر ریلی می‌تواند در کاهش هزینه‌ها، امنیت بار و مسافر، بهم‌آمیختگی بیش از پیش اقتصاد دو کشور و نهایتا در توسعه روابط فی‌مابین موثر باشد. مسیر ریلی خواف-هرات که به باور من فاز نهایی آن در یک سال آینده می‌تواند تکمیل شود امکان صادرات محصولات تولیدی، کشاورزی، معدنی و صنعتی افغانستان به ایران و ترانزیت این اقلام از مسیر ایران را سهل‌تر نموده و می‌تواند خواسته همیشگی افغانستانی‌ها در این زمینه را تحقق بخشد. لازمه بهره‌وری حداکثری از این مسیر، منطقی نمودن تعرفه‌های حمل و رقابتی شدن آن و تسریع در فعال‌سازی واقعی این مسیر خواهد بود.
- به نظر شما چه زمینه‌هایی برای جذب سرمایه و مشارکت و یا ایجاد علاقه‌مندی در کارآفرینان برای ارتباط بیشتر با افغانستان وجود دارد و در چه حوزه‌هایی می‌توان گسترش روابط را رقم زد؟
متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل نبود امنیت و فساد گسترده در ساختار اداری، سرمایه‌گذاری لازم از سوی سرمایه گذاران افغانستانی و از سوی خارجی‌ها و از جمله ایرانی‌ها در افغانستان صورت نگرفته است. سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی ایران می‌توانند در حوزه‌های تولید صنعتی، کشت فراسرزمینی، ساخت‌وساز، حوزه‌های مدیریتی و نرم افزاری، بهره‌برداری از معادن و در بسیاری از دیگر حوزه‌های اقتصادی افغانستان با مشارکت سرمایه‌گذاران افغانستانی، حضور یابند و سرمایه‌گذاری کنند.
ناگفته نماند که تاکنون در بسیاری مواردهمکاری وسرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی ایران با بخش خصوصی افغانستان عملی شده است ولی در صورت تحقق دو شرط این جریان در زمینه صنعت بهتر خواهد شد. اول؛ رفع مشکلات امنیتی و سرمایه‌گذاری درافغانستان و حمایت موثر دولتمردان آن کشور از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و دوم؛ ایفای نقش موثر صندوق ضمانت صادرات ایران در حمایت از سرمایه‌گذاران ایرانی. باید توجه داشت که با افزایش سهم مسائل اقتصادی نسبت به حوزه‌های سیاسی-امنیتی در روابط دوکشور، حضور شرکت‌های توانمند دولتی همچون ایدرو، ایمیدرو و… در افغانستان، رفع مشکلات بانکی و تحریم‌ها و… در ایران، امکان بهره‌برداری از ظرفیت بسیار مناسب سرمایه‌گذاری اقتصادی در افغانستان وجود دارد.
به عقیده من لازم است این حضور و بهره‌مندی از این فرصت، مثل انجام مطالعات لازم و امکان سنجی پروژه‌ها در شرایط فعلی و آمادگی سرمایه‌گذاری قبل از حضور رقبای بسیار قوی از چین، هند، ازبکستان، پاکستان، ترکیه، کشورهای اروپایی و روسیه اتفاق بیفتد چون این کشورها رقبای توانمند با حمایت موثر دولت‌هایشان هستند.
