سرمایه گذاری در بخش خصوصی گردشگری شهر مشهد توجیه اقتصادی ندارد و بسیار هتلدارانی که به فکر انتقال سرمایه خود از این بخش هستند
بیمه از کارافتادگی و وام‌های مختص هتل‌داران و معوق کردن قبوض این بخش که بیشتر به صورت حرف و وعده باقی ماند و عملیاتی و اجرایی نشد
آن‌گونه که وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در اواسط سال 1399 گفته است در دوران شیوع ویروس کرونا صنعت گردشگری 22000 میلیارد تومان خسارت دیده است و تنها 600 میلیارد تومان در قالب تسهیلات از این صنعت حمایت شده است. همین آمار نشان‌دهنده اوضاع وخیم بخش خصوصی فعال در این حوزه است. گفت‌وگویی با حیدر ساکن برجی، مدیر هتل ساکن که طرح توسعه مجموعه‌اش در سال 1397 با حضور رئیس جمهور به صورت ویدئو کنفرانسی افتتاح شد، داشتیم تا از میزان خسارت این صنعت بگوید.
- فکر می‌کنید چرا گردشگری مهم است؟
گردشگری در تمام دنیا حائز اهمیت بوده و به عنوان منبع ارزآوری از آن یاد می‌شود که در تراز اقتصادی بسیاری از کشورها اثرات مثبتی را برجای می‌گذارد.گردشگری دراشتغال وزمینه‌های فرهنگی نیزمی‌تواند بسیار موثر واقع شود. گردشگری زمینه اشتغال بسیار بالایی در بخش‌های تولید کالاهای ملزوم، صنایع غذایی، حمل و نقل ریلی، هوایی، زمینی و نیزدر درون شهری وسوغات دارد و ارزآوری و اشتغال خوبی را می‌تواند به همراه داشته باشد. به دلیل عدم کارشناسی صحیح درحوزه گردشگری، ضررهای زیادی به فعالین این بخش وارد شد. ویروس کرونا یکی از متضررترین اتفاقات سال گذشته به این بخش بود.
بخش خصوصی گردشگری با یک همگرایی فکری بسیار حائز اهمیت است و در کشورهای دیگر به سه قسم مهمان‌پذیر، مسافرخانه و هتل آپارتمان تفکیک می‌شود که زیر نظر یک مدیر واحد بخش خصوصی بوده که مطالبات خود را از بخش دولتی طلب می‌کند و در راستای سیاست‌های بلند مدت انجام می‌دهند.
- چرا سرمایه‌گذاری در گردشگری به مشکل می‌خورد؟
کمبود یک مدیر ورهبری واحد در بخش گردشگری بخش خصوصی در کشور ما به شدت احساس می‌شود. دولت در موارد خاصی با ورود به بخش گردشگری و ارائه خدماتی همچون خانه مسافر و اعطای مجوزهای آنی برای آپارتمان‌های معمولی ضرر و خسارات بزرگ و غیرقابل جبرانی به بدنه گردشگری می‌زند. اثرات این عمل بخش دولتی زمانی هویدا وظاهر می‌شود که یک مجموعه گردشگری و هتلینگ که از جذابیت‌های گردشگری برخوردار است نمی‌تواند بایک خوابگاه کوچک و خانه مسافروغیرقابل مقایسه رقابت کند چون این مجموعه‌ها از لحاظ کلاس هتلینگ بسیار پایین است و مالیات‌های کمتری نیز پرداخت می‌کنند. مجموعه این موارد باعث شده که خدمات را ارزان‌تر ارائه کنند و این ضرر تنها به امسال و کرونا محدود نمی‌شود و تقریبا همیشگی و پایدار است. بنابراین، نیازمند یک سیاست‌گذاری دقیق از سمت دولت هستیم.
از سوی دیگر، با توجه به دلایل گفته شده سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی گردشگری شهر مشهد توجیه اقتصادی ندارد و بسیارند هتلدارانی که به فکر انتقال سرمایه خود از این بخش هستند. هتل داری و مجموعه گردشگری مربوط به اسکان را در مشهد می‌توان به دو دسته «هسته نزدیک حرم» که در بسیاری از موارد اصول هتلداری در آن رعایت نمی‌شود و همیشه منافع زیادی شامل حالشان می‌شود و یک «هسته بیرونی از محدوده حرم» که به دلیل عدم تعریف درستی از هتلداری، همیشه متضرر هستند، تقسیم کرد.
- رویکرد دولت را نسبت به گردشگری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در دیگرکشورها درشرایط سخت دولت حمایت خود را از این بخش افزایش می‌دهد اما این امر درکشور ما به وقوع نمی‌پیوندد و تنها وعده و وعید به بخش خصوصی گردشگری داده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از بیمه از کارافتادگی و وام‌های مختص هتل‌داران و معوق کردن قبوض این بخش که بیشتر به صورت حرف و وعده باقی ماند وهیچوقت عملیاتی واجرایی نشد، یاد کرد. ناهماهنگی و عدم رعایت مصوباتی که در سطح کلان اتفاق می‌افتد در سطح مدیران اجرایی خرد، ضررهای زیادی را به این حوزه وارد کرده است و سیاست‌گذاری‌ها به جای ارائه تسهیلات به بخش گردشگری فشار را بر ما بیشترکرد. این اتفاق در بلند مدت موجب کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش رغبت در سرمایه‌گذاری می‌شود و اثرات منفی آن در سال‌های بعد ظهور پیدا خواهد کرد.
- آیا ورود سرمایه‌گذار جدید یا جذب سرمایه در حوزه گردشگری و به ویژه برای واحدهای اقامتی مشهد در شرایط فعلی، قابل تصور و امری ممکن است؟
در اضلاع مختلف حرم مطهر رضوی برای پر کردن خلاهای به وجود آمده، تعدادی هتل ساخته شد اما با توجه به عدم زیرساخت‌های دیگر، جذابیت این بخش کمتر شده است. در شرایط کنونی با توجه به اطلاعات من بسیاری از هتل‌ها قصد فروش مجموعه خود را دارند و به هیچ وجه سرمایه‌گذاری جدیدی در بخش اسکان صورت نمی‌گیرد.
اگرچه امروز در بخش‌های تفریحی، مشهد نیاز دارد علاوه بر وجود بارگاه مطهر رضوی، جذابیت‌های تفریحی بیشتری را در نظر بگیرد ولی سرمایه‌گذاری در این بخش به دلیل رفتارهایی که با سرمایه‌گذاران صورت گرفته است، به ندرت بوده و عملکرد پایینی دارد. بنابراین، در شرایط کنونی بیشتر بحث واگذاری و فروش مطرح بوده و انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این بخش در شرایط کنونی وجود ندارد.
- به نظر می‌رسد از ماندگاری مسافر در صنعت گردشگری مشهد غفلت شده است؟
این بحث مهم در بخش گردشگری وجود دارد و باید درباره ماهیت ماندگاری مسافر یا برنامه پیشنهادی برای او در مشهد کار شود. در اطراف مشهد نقاط جذاب و دیدنی بسیاری وجود دارد که باید مورد استفاده قرار بگیرند. اگر زیرساخت‌های درست ومداوم ازسوی بخش دولتی درمشهدفراهم بشودوهمزمان دخالت دولت و سیاست‌گذاری‌های موضعی و سلیقه‌ای روی ندهد می‌توان به ماندگاری مهمان و مسافر امیدوار بود و حجم ورود بیشتری از مسافرومهمان به مشهد را مشاهده کرد. شکی نیست حمایت‌های بلند مدت از نظر اسکان و مشوق‌ها می‌تواند در این حوزه راهگشا باشد.