آخرین نشست ژنو برای جلب کمکهای چهارساله به افغانستان،در آذر ماه سال جاری با اعلام حدود 13 میلیارد دلار کمک مشروط به کار خود پایان داد. فنلاند، سازمان ملل و دولت افغانستان برگزاری این نشست دو روزه را برعهده داشتند که به دلیل محدودیتهای کرونایی به صورت مجازی و غیرحضوری برگزار شد. مسئله اصلی اما اینجاست که ادامه بخش اعظم کمکها بستگی پیداکرده است به عملکرد دولت افغانستان در مبارزه با فساد، حکومتداری خوب، شفافیت و از همه مهمتر پیشرفت در روند صلح افغانستان. فردای آن اما سخنگوی رئیس جمهوری افغانستان خبر داد که مذاکرات صلح این کشور پیشرفت لازم را نداشته و طالبان هر روز بهانههای مختلف آورده و پیشنهادهای متنوعی میدهند. صدیق صدیقی، سخنگوی دولت افغانستان در یک نشست خبری در روز چهارشنبه پنجم آذر گفت که پیشنهادهای طالبان مخالف منافع ملی، قانون اساسی و خواست مردم افغانستان است. او گفت: «با توجه به تاکید جامعه جهانی بر صلح در افغانستان، یگانه گروه مخالف روند صلح افغانستان، گروه طالبان است.»
تدوام خشونتها در افغانستان
همزمان با انتشار خبر پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا تعدادی از کاربران شبکههای اجتماعی افغانستان با طنز و شوخی گفته بودند که بالاخره دعای طالبان برای پیروزی ترامپ مستجاب نشد! اشاره کنایهآمیز کاربران به این مسئله بود که توافقنامه صلح آمریکا به رهبری ترامپ با طالبان منافعی برای این گروه داشته است. آزادی پنج هزار زندانی طالبان که به گفته معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان، این زندانیان دوباره به جبهههای جنگ علیه دولت افغانستان بازگشتند و قدرت نظامی طالبان را تقویت کردهاند، از جمله این منافع بود. افغانستان در هفتههای اخیر روزهای خونباری را پشت سر گذاشته است. طالبان علیرغم آزادی زندانیان و شروع مذاکرات صلح در قطر، به افزایش بیسابقه خشونتها دست زدند. عهدشکنی و تداوم خشونتورزی طالبان، دولت و مردم افغانستان را بیش از پیش نگران ساخت و بدبینیها را نسبت به مذاکرات صلح افزایش داد. اما پس از پیروزی جوبایدن، خوشبینیها و امیدها در میان دولتمردان و مردم افغانستان بیشتر شد. آنها باور دارند که بایدن و دموکراتها در موضوع صلح بهتر از ترامپ عمل خواهند کرد. از سوی دیگر، طالبان نیز از پیروزی بایدن نگران به نظر میرسند. در میان بیم و امیدهای به وجود آمده، این پرسش مطرح است که واقعا سرنوشت صلح و امنیت افغانستان در دوره بایدن چه فرجامی خواهد داشت؟
بازگشت احتمالی بایدن به مواضع استراتژیک
سیاست ترامپ در قبال افغانستان برخلاف استراتژی همیشگی آمریکا صورت گرفت. در حال حاضر یک دلیل برای اهمیت دادن به مسائل حقوق بشری در دولت دموکرات بایدن وجود دارد؛ که افکار عمومی آمریکا و نگاه تمام دنیا به تصمیمات این دولت معطوف شده است. اگر در نظر دنیا، دولت ترامپ به وجهه فرهنگی و سیاسی ایالات متحده آسیب رسانده است، پس دولت دموکرات بایدن میبایست در عمل تفاوتهای محسوسی با آن داشته باشدپیش بینی میشود که دموکراتها به مواضع استراتژیک آمریکا که دست کم در ظاهر، مبارزه با تروریسم، تقویت دموکراسی و گسترش ارزشهای حقوق بشری است، باز خواهند گشت و در نتیجه، سیاست دولت بایدن در قبال طالبان در راستای حمایت از دولت افغانستان تغییر خواهد کرد. ترامپ به دلایل فرسایشی شدن جنگ افغانستان، استفاده از کارت صلح و بازگرداندن نظامیان آمریکایی به خانههایشان، بیشتر به دنبال تقویت طالبان و تضعیف حکومت افغانستان مبادرت ورزیده؛در شرایطی که بسیاری از نظامیان و سیاستمداران آمریکایی مخالف خروج شتاب زده نیروهای آمریکایی از افغانستان و در نتیجه تقویت طالبان بودند. به نظر میرسد که در دوره ریاست جمهوری جوبایدن این صداها شنیده شود و با بازگشت آمریکا به موضع استراتژیک پیشین وضعیت به نفع دولت مستقر در کابل تغییر پیدا کند. بایدن به جای توافقنامه دوحه به توافقنامه استراتژیک و پیمان امنیتی ایالات متحده با دولت افغانستان میاندیشد. توافقنامه ایالات متحده با طالبان در قطر، برای جبهه ادعایی مبارزه با تروریسم به رهبری این کشور یک شکست بود. یکی از اهداف ترامپ از توافقنامه دوحه و شروع مذاکرات بین دولت افغانستان و گروه طالبان استفاده تبلیغاتی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بود که کسی به آن توجهی نکرد و نتیجه انتخابات کاملا برعکس شد؛ زیرا عملا در روند مذاکرات مردم و دولت افغانستان در حاشیه قرار داشتند.
نگرانی طالبان از پیروزی دموکراتها
روند فعلی چندان امیدبخش نیست و طالبان تا کنون نشان دادهاند که هرگز به صلح باور ندارد. در چنین شرایطی پیش بینی میشود که اگر چه بایدن هم علاقمند به بازگشت نظامیان آمریکایی از افغانستان است، ولی مانند ترامپ شتابزده عمل نکند؛ زیرا استراتژی حزب دموکرات نسبت به جمهوریخواهان متفاوت است. دموکراتها عمدتا بر اساس استراتژیهای عمومی ایالات متحده رفتار کرده اند. ممکن است تعداد نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان کمتر شود، ولی حمایت از دولت افغانستان ادامه یابد. اکنون طالبان به شدت نگران دستاوردهای خود هستند چرا که با رفتن ترامپ، خلیلزاد هم از صحنه خواهد رفت. خلیلزاد کسی است که در تغییر نظرات دونالد ترامپ نسبت به طالبان بسیار تاثیرگزار بوده و در واقع، رئیس جمهور آمریکا از چشم خلیلزاد به قضایای افغانستان مینگریست. بنابراین، طالبان نگران برکناری خلیلزاد و سرنوشت توافقنامهای هستند که با وی امضا کرده بودند. زمانی که خلیلزاد میان دوحه، کابل و اسلام آباد رفت و آمد میکرد، اصرار داشت که اگر دولت افغانستان پنج هزار زندانی طالبان را رها کند، گروه طالبان نیز به کاهش خشونتها و سرانجام به یک آتش بس تن خواهد داد. دولت افغانستان به امید آمدن صلح وبرای نشان دادن حسن نیت در مسیر رسیدن به یک آتش بس، همزمان با شروع مذاکرات صلح، بیش از پنج هزار زندانی این گروه که در میان آنها 400 فرد خطرناک وجود داشتند را رها کرد. اما در مقابل، طالبان نه تنها به کاهش خشونتها و آتش بس تن ندادند، بلکه خشونتها را بیشتر کرد و به جنگ و کشتار مردم افغانستان شدت بخشید. طالبان بارها آتش بس را نقض کرده و نشان داده است که به صلح و آشتی باور ندارد. در حال حاضر خواسته اصلی دولت افغانستان از آمریکا این است که با اعمال فشار بر طالبان از ادامه خشونتها جلوگیری کند. ایالات متحده تا به حال در واکنش به نقض مفاد توافقنامه قطر از سوی طالبان، هیچ اقدام عملی انجام نداده است. در جایی که در متن توافقنامه تصریح شده که گروه طالبان باید مناسبات خود را با گروههایی چون القاعده و دیگر گروههای تروریستی قطع کند. خبرکشته شدن دو تن از بزرگترین رهبران القاعده در مناطق تحت کنترل طالبان، ارتباطات منظم و سازماندهی شده این گروه با القاعده و شبکه حقانی را نشان داد. چهار سال پیش، دونالد ترامپ با شعار «ختم طولانیترین جنگ آمریکا در افغانستان»، وارد کاخ سفید شد؛ اما نتوانست به این جنگ خانمانسوز پایان دهد. حال باید دید جو بایدن که سال گذشته گفته بود: «افغانستان درستشدنی نیست»، چه راهکاری را در برابر جنگ و صلح افغانستان در پیش خواهد گرفت.