به ادعای این روزنامه مقامات ارشد میگویند، در حقیقت، در مذاکرات وین تدوین متن دقیق توافق احیای برجام، هفتهها پیش کمابیش تهیه شده است، اما از آن زمان مذاکرات بسیار کند پیش رفته و متن عمدتا دست نخورده باقی مانده است. اما با پایان یافتن پروسه انتخابات، هفتههای منتهی به مراسم تحلیف، بهترین فرصت برای نهایی کردن توافق بازگشت متقابل به توافق هستهای ۲۰۱۵ است؛ و نشانههای بروز یافته در مذاکرات حاکی از این است که تصمیم نهایی برای از سرگیری پیروی از تعهدات برجامی در هفتههای پایانی دولت میانهرو روحانی قابل دستیابی است.
نیویورکتایمز مدعی است این بدان معناست که در صورت رفع تحریمها اینطور به نظر خواهد رسید اقتصاد آسیب دیده کشور ناشی از تسلیم میانه روها در مقابل غرب بوده است. در عین حال دولت جدید محافظه کار تحت امر آقای رئیسی میتواند اعتبار صعود اقتصادی ناشی از رفع تحریمها در دولت روحانی را به خود اختصاص دهد و این رویکرد را تقویت کند که یک دولت تندرو با توجه کردن به ظرفیتهای درون کشور در برابر واشنگتن ایستاد و طولی نکشید که اقتصاد کشور را احیا کرد.
ولی نصر، استاد علوم سیاسی در دانشکده مطالعات بین المللی دانشگاه جان هاپکینز که به مذاکرات نزدیک است، گفت: اگر کسی غیر از محافظه کاران این توافق را با بایدن پیش ببرد، آنها برنمیتابند و مانع پیشرفت آن میشوند. قمار بر سر این است که فقط آنها میتوانند از پس این کار بر بیایند، نه هیچ کس دیگری». موضوعی که خود آقای رئیسی نیز در مناظرهها یادآور شد: «برجام را یک دولت قوی باید اجرا کند … شما نمیتوانید». اگر قمار آقای بایدن کارساز باشد و یک دولت تندرو مسیر تحقق وعده مبارزات انتخاباتی وی برای احیای برجام را هموار کند این آخرین پیچش عجیب در توافقی است که کمابیش از ابتدا هیچیک از دو طرف را چندان خوشحال نکرده است.
آقای ترامپ و پمپئو پیش بینی کرده بودند که با شروع تحریمها، رهبران این کشور خواهان توافق میشوند و با شرایطی که برای ایالات متحده و شرکای غربی آن مطلوبتر است، کنار میآیند. آنها این کار را نکردند و پس از آنکه قدرتهای اروپایی، علی رغم تلاشها نتوانستند سود این توافق را برای ایران زنده نگه دارند، تهران تصمیم گرفت با گامهای تدریجی و مؤثر به نقض عهد دولت آمریکا پاسخ دهد. به ادعای نیویورک تایمز، طبق برآوردهای اطلاعاتی آمریکا، ایران اکنون چند ماه از داشتن سوخت کافی برای تولید چند سلاح هستهای فاصله دارد -، اما این بدان معنا نیست که از نظر فنی آمادگی لازم را برای انجام این جهش دارد.
برآورد اطلاعاتی آمریکا در ماه آوریل که به طور علنی منتشر شد، نتیجه گرفت که «ایران در حال حاضر فعالیتهای اساسی در زمینه تولید سلاح هستهای را انجام نمیدهد، زیرا به نظر ما آنچه برای توسعه فعالیتهای هستهای در سطح سلاح ضروری است را در اختیار ندارد». اما اسرائیلیها با این ارزیابی اختلاف نظر دارند.
هفتهها است که تیمی به سرپرستی رابرت مالی، نماینده ویژه وزارت خارجه در امور ایران، که روابطش با وزیر خارجه آنتونی بلینکن به دبیرستان مشترک آنها در پاریس برمی گردد، در حال رفت و آمد به وین است تا با دیگر شرکا، توافقی را که خود آقایان بلینکن، مالی و دیگران در دولت اوباما برای حصول آن مذاکره کردند را احیا کنند. آقای مالی در ماه آوریل گفت: «ما نتیجه کمپین فشار حداکثری را دیده ایم. این شکست خورده است».
افراد حاضر در مذاکرات میگویند دو مانع عمده وجود داشته است که هنوز هم میتواند تلاشها برای احیای توافق را از بین ببرد؛ و هر دو این ضرب المثل را اثبات میکنند که «در دیپلماسی، مانند زندگی، هیچ به خانه رفتن واقعی وجود ندارد». نخستین مسئله مورد اختلاف این است که ایرانیها خواستار تعهد مکتوب شده اند که هیچ دولت آینده آمریکا نمیتواند مانند آقای ترامپ این توافق را نقض کند. آنچه آنها مطالبه میکنند چیزی دائمی هستند که به زعم یک مقام ارشد آمریکایی «یک خواسته منطقی، که البته هیچ دموکراسی واقعی نمیتواند آن را ارائه دهد».
این توافق نامه، یک معاهده نیست، زیرا آقای بایدن، مانند باراک اوباما، هرگز نمیتواند رضایت دو سوم سنای آمریکا را بدست آورد؛ بنابراین «موافقت نامه اجرایی» نامیده میشود که هر رئیس جمهور آینده میتواند دقیقاً مانند آقای ترامپ آن را نقض کند.
دومین مورد این است که دولت بایدن نیز کاملاً از کاستیهای توافق سال ۲۰۱۵ آگاه است و واشنگتن هم تقاضایی دارد. اینکه ایران موافقت کند که کتباً متعهد شود بلافاصله پس از احیای توافق هستهای اصلی دوباره به میز مذاکره برگردد و پروسه تعامل برای یک توافق گستردهتر که به گفته آقای بلینکن «طولانیتر و مستحکم تر» باشد را آغاز کند.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیراً در یک گروه چت کلابهاوس گفت که انتخابات ریاست جمهوری روز جمعه در ایران مذاکرات را از بین نخواهد برد. وی گفت: «به طور کلی سیاست خارجی ما بیش از آنکه مبتنی بر تغییر باشد، مبتنی بر تداوم است». اما وی همچنین در پاسخ به سوال نیویورک تایمز تصریح کرد که «ایران فراتر از توافق موجود کاری نخواهد کرد. ما هیچ تعهد جدیدی نمیدهیم. مذاکره جدید بخشی از وظیفه ما نیست. ما در حال تمرکز بر ادامه دادن توافق ۲۰۱۵ هستیم، نه بیشتر و نه کمتر از آن».