جان تازه در روابط تجاری ایران و عربستان

تجارت و  توریسم روابط ایران و سعودی را تحكیم می‌كنند
از آقای صباح زنگنه می‌پرسیم به شكل سنتی روابط اقتصادی ایران و عربستان در چه سطحی بوده است؟ در بهترین حالت روابط ما رقم معتنابهی نبوده است؛ چیزی حدود 500 تا 600 دلار نهایتا كه عمده آن محصولات غذایی نظیر میوه و نیز محصولات صنعتی كه بیشتر آن تولیدات پتروشیمی است. سؤال این است كه این ظرفیت دو كشور است یا معضل سیاسی؟ زنگنه معتقد است عمده آن محدودیت‌های سیاسی است كه عربستان قائل می‌شود. زمانی بود كه شرایط بسیار مساعد بود و حتی یك مركز تجارت ایرانی هم در جده تأسیس شد كه محصولات ما مانند فرش ماشینی و دستباف صادر شد. در كنار آن هم پسته و زعفران كه همه اینها مربوط به دوره انتهایی ریاست‌جمهوری هاشمی و بخشی هم ابتدای كار آقای خاتمی بود. ایران در دو طرح پتروشیمی سعودی سرمایه‌گذاری كرد و سعودی نیز در یك طرح پتروشیمی ایران كه اینها به‌عنوان آزمون برای شناخت وضعیت و قوانین و تمرین برای كارهای بیشتر بود. این كار را آقای نعمت‌زاده بنا بر پیشنهادی كه به ایشان شد به‌عنوان جایگزینی برای صادرات و واردات متقابل صورت داد؛ به نوعی یك گارانتی برای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر. بخش خصوصی عربستان حتی در صنایع غذایی ایران نظیر روغن و آبمیوه‌جات سرمایه‌گذاری كرد كه هنوز هم فعال است. از سابقه اتاق بازرگانی مشترك می‌پرسیم. صباح زنگنه می‌گوید: اتاق بازرگانی وجود داشت و نسبتا فعال هم بود. رفت‌وآمد صورت می‌گرفت. در همان زمان هاشمی اتاق‌های بازرگانی عربستان مشتركا در ایران نمایشگاه برگزار كردند و ایران هم نمایشگاه‌هایی در ریاض و جده برپا كرد. می‌پرسیم سطح واقع‌بینانه روابط در بهترین شرایط چقدر است؟ سقفی كه من تصور می‌كنم می‌شود به آن واقع‌بینانه گفت، حداكثر دو تا سه میلیارد دلار است. دلیل آن هم این است كه عربستان در صنایع پیشرفت خوبی داشته، اما این هم هست كه به مس ایران و برخی محصولات فلزی و شماری از تولیدات پالایشگاهی كه ما بیشتر داریم نیاز دارد. ما هم به پتروشیمی های‌تك عربستان نیازمندیم كه می‌تواند مكمل باشد. برای مواد غذایی و به‌خصوص میوه‌جات بازار عربستان بسیار مستعد و بزرگ است. حتی صادرات آب‌معدنی ایران هم رقمی مناسب خواهد داشت و اضافه كنید گوسفند، زعفران و پسته ایرانی را. از این دیپلمات سابق و كارشناس مسائل جهان عرب می‌پرسیم آیا روابط اقتصادی دو كشور این توانایی را دارد كه ضامن مناسبات سیاسی باشد؟ ببینید، تنها راه مشاركت در صنایع، پتروشیمی‌ها و كشاورزی است كه می‌تواند ضمانت سیاسی داشته باشد. اما با توجه به بازار باز عربستان سقفی كه ایران می‌تواند به آن برسد، در حدی نخواهد بود كه روی تصمیم‌گیری‌های سیاسی اثر بگذارد یا بازدارندگی ایجاد كند. باز می‌پرسیم به شكل مصنوعی هم نمی‌شود این كار را كرد؟ گرچه بعید، اما ممكن است. بر فرض امكان ولی مشاركت در طرح‌های یكدیگر است كه می‌تواند ضامن ثبات سیاسی باشد. به همین دلیل مثلا پتروشیمی هنوز گزینه‌ای در دسترس است. همچنین دو كشور می‌توانند در خرید انبوه نهاده‌های كشاورزی و مواد خام صنایع در سطح دنیا همكاری كنند و مشتركا بهترین قیمت‌ها را داشته باشند. اقتصاد ایران می‌تواند از سیستم بانكی عربستان استفاده كند. چنین كاری قطعا باعث 10 تا 15 درصد صرفه‌جویی در كل معاملات خارجی ایران می‌شود. همچنین گردشگری ایران برای سعودی‌ها بسیار جذاب است. البته خود سعودی دستاوردهای بزرگی در این زمینه داشته است؛ چه پذیرفتن حاجی، چه در عمره و چه بازدید از شهرهای پیغمبرانی نظیر عاد و ثمود و صالح كه تا حدود 10 سال پیش شهرهای ممنوعه بودند، اما امروز دیدن آنها كه عملا نادیده‌اند برای جهانیان جذاب است. توریسم ایران هم تاریخی و جذاب است و هم در مناطق شمالی به شكل جغرافیایی جذاب است. این راه بسیار پررونق خواهد بود. امیدواریم تا جهان بار دیگر به دست آدم‌های نامعقولی مثل ترامپ نیفتاده است، گشایشی بشود.